2. Yapay Destanlar
Yazarı belli olan, daha yakın zamanda yazılan ve olağanüstü durumlara daha az yer veren destan
türüdür.
En Önemli Yapay Destanlar
- Aineias (Vergilius – Roma,Kaybolmuş Cennet (J. Milton - İngiliz Edebiyatı)
- Kurtarılmış Kudüs
(Tasso - İtalyan Edebiyatı)
- İlahi Komedya (Dante - İtalyan Edebiyatı)
- Çılgın Orlando (Ludovico
Ariosto - İtalyan Edebiyatı)
- Üç Şehitler Destanı (Fazıl Hüsnü Dağlarca)
- Çanakkale Şehitlerine
(Mehmet Akif Ersoy)
- Genç Osman Destanı (Kayıkçı Kul Mustafa)
- İstanbul Fetih Destanı (Fazıl Hüsnü Dağlarca)
- Çanakkale Destanı (Fazıl Hüsnü Dağlarca)
- Kuvayı Milliye Destanı (Nazım Hikmet)
- Kurtuluş Savaşı Destanı (Cahit Külebi)
- Sakarya Meydan Savaşı (Ceyhun Atuf Kansu)
- Maraş’ın ve Ökkeş’in Destanı (Gülten Akın)
DİVAN EDEBİYATI (KLASİK EDEBİYAT) NAZIM BİÇİMLERİ VE TÜRLERİ
Beyitlerle Yazılanlar
Gazel
- Divan edebiyatı (klasik edebiyat) nazım biçimidir.
- Aşk, ayrılık, sevgi, hasret, ölüm, tabiat gibi lirik konuların işlenir .
- Türk edebiyatına İran edebiyatından girmiştir.
- Konu bakımından halk edebiyatındaki koşmaya, İslamiyet öncesi Türk şiirindeki koşuklara benzer.
- 5-15 beyitten oluşur
- İlk beytine matla, son beytine makta (taç beyit)denir. Son beyitte şairin mahlası (takma adı) yer
alır.
- İlk beyitten sonraki beyte "hüsn-i matla" son beyitten öncekine "hüsn-ü makta" denir.
- En güzel beyte beytül gazel denir.
- Gazelin bütün beyitlerinde aynı konu işleniyorsa (anlam birliği) buna yek-ahenk gazel denir.
- Bütün beyitleri aynı güzelliğe sahip olan gazellere yek-avaz gazel denir.
- İlk beyit kendi arasında kafiyelidir. Diğer beyitlerin ikinci dizeleri, birinci beyit ile kafiyelidir. Yani
kafiye şeması aa, ba, ca, da, ea şeklindedir.
- Matladan sonra gelen beyitlerinde mısralar ortalarından bölünebilen gazellere musammat
gazel denir.
- Herhangi bir aruz kalıbıyla yazılabilir.
- Gazellerin başlığı yoktur. İsimlendirilmeleri rediflerine göre, ilk mısralarına göre veya konularına
göre olur.
- Aşka ilişkin acı, mutluluk gibi içli duyguların dile getirildiği gazeller “âşıkane”; içki, yaşama boş
verme, yaşamdan zevk alma gibi konularda yazılanlara “rindane” denir. Âşıkane gazellere en iyi örnek
Fuzuli’nin gazelleri, rindane gazellere en iyi örnek ise Baki’nin gazelleridir.
Çıkmış Soru: Aşağıda ayraç içinde verilen terimlerden hangisi, birlikte verildiği açıklamaya
uygun değildir? (2013 LYS)
A) Uyaklı beyit (Musarra)
B) Gazel ve kasidelerde ilk beyit (Matla)
C) Bir gazelin en güzel beyti (Şah beyit)
D) Özlü ve güzel anlamlı beyit (Taç beyit)
E) Gazellerde şairin adının geçtiği beyit (Mahlas beyti)
CEVAP D: A, B, C ve E seçeneklerinde verilen bilgiler doğrudur. Ancak Taç beyit şairin mahlasının
gectiği beyite denilir. En özlü ve güzel anlamlı beyite ise beytül gazel denir.
Çıkmış Soru:
Bende Mecnûn’dan füzun âşıklık isti’dadı var
Âşık-ı sâdık benim Mecnûn’un ancak adı var
Kıl tefâhur kim senin hem var benim tek âşıkın
Leyli’nin Mecnûn’u Şîrîn’in eger Ferhâd’ı var
Bu dizeler aşağıdaki nazım şekillerinden hangisiyle yazılmış olabilir? (2010-LYS)
A) Muhammes
B) Şarkı
C) Rubai
D) Gazel
E) Mesnevî
CEVAP D: Gazelin ilk beyiti kendi arasında kafiyelidir. Diğer beyitlerin ikinci dizeleri, birinci beyit ile
kafiyelidir. Yani kafiye şeması aa, ba, ca, da, ea şeklindedir. Bu bilgiler ışığında verilen dizelerin
gazelden alındığı söylenebilir.
