2. Konularına Göre Türkü
- Ninniler ve çocuk türküleri, tabiat üzerine türküler, gurbet türküleri, sevda türküleri, kahramanlık
türküleri, askerlik türküleri, tören türküleri, iş türküleri, acıklı olaylarla ilgili türküler, güldürücü
türküler, karşılıklı söylenen türküler, oyun türküleri, ağıtlar.
3. Yapılarına Göre Türkü
Mani Kıtalarından Kurulu Türküler
- Birbirleriyle ilgili konularda söylenmiş manilerin sıralanarak ezgiyle okunmasından meydana gelir.
Dörtlüklerden Kurulu Türküler
- Dörtlüklerle kurulu türküler adı üstünde dörtlüklerden oluşan türkülerdir. Bu tür türküler de
anonimdir.
Çıkmış Soru: Düzenleyicisi bilinmez, halkın sözlü geleneğinden oluşur. Çağdan çağa, yerden yere
içeriğinde olsun, biçiminde olsun değişikliklere uğrayabilir. Her zaman bir ezgiyle söylenir.
Bu parçada, aşağıdakilerin hangisinden söz edilmektedir? (1995 ÖYS)
A) Türkü
B) Şarkı
C) Gazel
D) Mesnevi
E) Koşma
CEVAP A: Parçada türkü türünün özellikleri verilmiştir.
Ninni
- Çocuğun uyumasının sağlanması ya da ağlamasının durması için, sade bir dille ve hece ölçüsüne
göre (7’li, 8‘li) ezgili olarak söylenen şiirlerdir.
- Söyleyeni belli olmayan bu ürünler dörtlüklerden ve nakarat bölümlerinden oluşur.
- Özel bir ezgi ile söylenir. Bu sözler annenin o andaki ruh durumunu yansıtır.
- Bir dörtlükten meydana gelen bir çeşit türküdür.
- Ninni, Divan ü Lügati't Türk'te "balu balu" diye adlandırılır. Diğer Türk boylarında değişik isimler
verilmiştir.
Örnek:
Dandin dandin danadan
Doğmuş bebek anadan
Böyle güzel doğar mı?
Öyle çirkin anadan.
Ağıt
- Ağıt, genellikle bir ölümün ya da üzüntü veren bir olayın ardından söylenen halk türküsüdür.
- Doğal afetler, ölüm, hastalık gibi çaresizlikler karşısında korku, heyecan, üzüntü, isyan gibi
duyguları ifade eden ezgili sözlerdir.
- Genellikle “uzun hava”, “kırık hava” denilen ezgilerle söylenir.
- Ağıt söylemeye “ağıt yakma”, ağıt söyleyenlere ise “ağıtçı” denilmektedir.
- Ağıtın İslamiyet öncesi edebiyattaki adı “sagu”, divan edebiyatındaki adı ise “mersiye”dir.
- Ölçü ve uyak düzeni genellikle türkülerle aynıdır.
- Türkçede 7, 8 ve 10 heceli ağıtlar yaygındır. En çok rastlanılanı 8 hecelilerdir.
Örnek:
Çeyizim sandıkta basılı kaldı
Kınalar ellerde yakılı kaldı
Bayrağım ağaçta asılı kaldı
Düğünüm mahşere kaldı neyleyim?
