Dörtlüklerle Yazılanlar
Terbi (Dörtleme)
- Bir gazelin beyitlerinin başlarına, başka şair tarafından aynı ölçü ve uyakta ikişer dize eklenmesiyle
oluşur.
- Eklenen dizeler, gazelin beytinin birinci dizesine uyar.
- Uyak düzeni: aaaa / bbba / ccca / ddda / eeea... şeklindedir.
Örnek:
Vaslın imiş meğer beni ömre aldatan
Hoş gösteren cihan dile neşveler katan
Şimdi durur yabancı bana sevdiğim vatan
Sensiz vatanda ruh-ı revanım garipsedim.
Beşliler
Muhammes
- Her bendi beş dizeden oluşan bir nazım şeklidir.
- Bend sayısı çoğunlukla 4-8 arası değişir.
- Konu sınırlaması yoktur.
- Her bent, kendi arasında kafiyelidir. Ancak beşinci mısralar aynen tekrar edilirse mütekerrir
muhammes, kafiye bakımından uygunluk gösterirse müzdeviç muhammes denir.
- Uyak düzeni şöyledir: aaaaa / bbbba / cccca / dddda / eeeea
- Fuzuli, Muhibbi, Şeyh Galip, İbrahim Hakkı ve Esrar Dede’nin muhammesleri vardır.
- Muhibbi (Kanuni Sultan Süleyman) 18 muhammesle bu şekli en çok kullanan şairlerdendir.
Örnek:
Bilmedüm derd-i dilün ölmek imiş dermanı
Öleyin derd ile tek görmeyeyin hicranı
Mihnet ü derd ü game olmağıçün erzanı
Avniya sencileyin mihnet ü gam-keş kanı
Gönül ey vay gönül vay gönül eyvay gönül Fatih Sultan Mehmet (Mahlas: Avni)
Tardiye
- Muhammesin özel biçimidir.
- Muhammes, aruzun her kalıbıyla yazılır. Tardiye ise sadece mefûlü/mefâilün/faûlün kalıbıyla
yazılır.
- Her bendin ilk dört dizesi kendi arasında kafiyelidir. (aaaab / ccccb / ddddb … )
- En güzel tardiyeleri Şeyh Galip yazmıştır.
Örnek:
| Hoş geldin eyâ berîd-i cânân |
a |
Ey Hızr-ı fütâdegân söyle |
c |
| Bahşet bana bir nüvîd-i cânân |
a |
Bu sırrı idüp iyân söyle |
c |
| Cân ola fedâ-yı iyd-i cânân |
a |
Ol sen bana tercemân söyle |
c |
| Bî-sûd ola mı ümîd-i cânân |
a |
Ketm etme yegân yegân söyle |
c |
| Yârin bize bir selâmı yok mu |
b |
Gâm defterinin tamâmı yok mu |
b |
(Şeyh Galip)
