UYAK (KAFİYE)

Mısra sonlarındaki yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları ve görevleri farklı kelimelerin, eklerin benzerliğine kafiye denir.

UYAK (KAFİYE) ÇEŞİTLERİ

Yarım Kafiye: Tek sesin benzeşmesi ile oluşan kafiyedir.

Örnek:

Hörü kızlar sürmelemiş gözünü

İlin aşiretin çeksin nazını

dizelerinde “göz, naz, yüz” sözcüklerinin sonundaki “-z” sesleri yarım kafiyeye örnektir.

Tam Kafiye: İki sesin benzeşmesiyle oluşan kafiyedir.

Örnek:

Bir dize işittim yine ey şûh-ı dil ârâ

dizelerindeki “dil ârâ” ve “ammâ” sözcükleri- nin sonlarındaki benzer olan “â” sesleri, tam kafiye oluşturmaktadır. Çünkü bu sesler uzun ünlüdür.

Zengin Kafiye: Üç ya da daha çok sesin benzeşmesi ile oluşan kafiyedir.

Örnek:

Baygın bir ihtizaz ile bi-huş akar dere,

dizelerindeki “dere” ve “çemenlere” sözcüklerinin sonlarındaki benzer olan “ere” sesleri, zengin kafiye oluşturmaktadır.

Cinaslı Kafiye: Anlamları ayrı, fakat yazılış ve okunuşları aynı olan kelime ve kelime gruplarının mısra sonunda tekrarı ile oluşan kafiyedir.

Örnek:

Bilmem ki yaz mı gelmiş

Niçin açmış gül erken

Aklımı kayıp ettim

dizelerindeki "gül erken" "gülerken" ifadeleri cinaslı kafiye oluşturmaktadır.

Tunç Kafiye: Kafiyeyi oluşturan sözcüklerden birinin diğerinin içinde geçmesine “tunç kafiye” denir. Tam ve zengin kafiyelerden ve rediften oluşabilir.

Örnek:

Tara da zülfünü gerdana bırak

dizelerindeki “ bırak” ve “ ırak” sözcükleri ifadeleri tunç kafiye oluşturmaktadır.