ORHAN SEYFİ ORHON (1890-1972)
èTürk edebiyatının hem modern hem de geleneksel motiflerini bir arada yaşatmayı amaçlayan bir sanatçı olmuştur.
èİlk şiir denemelerinde Abdülhak Hâmid ve Tevfik Fikret'in etkisi görülür.
èYalın bir dille aruz vezninde yazdığı "Fırtına ve Kar" adlı şiiri ile ismini duyurmuştur.
èZiya Gökalp'in uyarılarıyla halkın diline ve aruzdan heceye geçmiştir. Geçiş şiirlerini Türk Yurdu ve Yeni Mecmua'da yayımlamıştır.
è1918-1922 yılları arasında Türk Kadını, Şair, Büyük Mecmua, Servet-i Fünûn, Ümit ve Yarın dergilerinde şiir ve yazıları yayımlanmıştır.
è1923 ile 1940 yılları arasında moda konu olan "Memleketçilik" anlayışına uygun şiirler yazmıştır.
èAydede, Âyine ve Yusuf Ziya ile beraber çıkardıkları "Akbaba"da mizah yazarlığı yapmıştır.
èYayımladığı "Çınaraltı" dergisi, Türkçü edebiyat ve düşünceyi çatısı altında toplayan önemli yayın organlarından biri olmuştur.
èHayali aşklarının dünyasında yaşayan şair, hayatın karamsarlık veren sıkıntı ve buhranlarından kaçmıştır.
ESERLERİ
Şiir: Fırtına ve Kar, Peri Kızıyla Çoban Hikâyesi, Gönülden Sesler, Kervan, O Beyaz Bir Kuştu, İstanbul'un Fethi, İşte Sevdiğim Dünya, Orhan Seyfi Orhon'dan Şiirler
Roman: Çocuk Adam
YUSUF ZİYA ORTAÇ (1895 – 1967)
è1914 yılında Kehkeşan dergisinin açtığı yarışmada şiirinin birinci seçilmesinden sonra edebiyat dünyasına adımını atan yazar, Aruz vezniyle kaleme aldığı ilk şiirlerinin çoğunu "İctihad" dergisinde yayımlamıştır.
èRıza Tevfik'in aracılığıyla Ziya Gökalp'le tanıştıktan sonra şiirlerini hece vezniyle yazmaya başlamıştır.
è1917'de Şairler Derneği'ne katılmış; aynı yıl Servet-i Fünûn'da Millî Edebiyat akımını destekleyen ve hece veznini savunan yazılar kaleme almıştır.
è1919'dan sonra daha çok mizah ve hiciv alanında yazdığı şiir ve yazılarını, "Diken, İnci, Ayna ve Aydede" gibi dergilerde yayımlamıştır.
èYusuf Ziya, Akbaba'nın hem patronu hem şairi hem başyazarı hem yazı işleri müdürü hem de en önemli espri kaynağı olmuştur.
èManzumelerinde, vatan ve millet sevgisi, kahramanlık, savaş gibi millî duyguları işleyen temalar, aşk, tabiat, bohem hayatı, aile ve ölüm temalarını da işlemiştir.
ESERLERİ
Şiir: Akından Akına, Âşıklar Yolu, Şairin Duası, Şen Kitap (mizahi manzume), Cenk Ufukları, Yanardağ, Bir Servi Gölgesi (karma – şiir, oyun, hikâye), Kuş Cıvıltıları (çocuk şiirleri), Bir Rüzgâr Esti, Nikâhta Kerâmet (karma - şiir, oyun, söyleşi)
Tiyatro: Binnaz, Nâme (Eski Mektup), Kördüğüm, Latife, Aşk Mektebi
Roman: Dağların Havası (manzum roman), Göç (otobiyografik roman), İsmet İnönü (biyografik roman), Üç Katlı Ev, Kürkçü Dükkânı, Şeker Osman
Fıkra (mizah): Beşik, Ocak, Sarı Çizmeli Mehmet Ağa, Gün Doğmadan
Hâtıra: Bir Varmış Bir Yokmuş: Portreler, Bizim Yokuş
Gezi: Göz Ucu ile Avrupa
Biyografi: Nedim, Seyranî, Faruk Nafiz: Hayatı ve Eserleri, Ahmet Haşim: Hayatı ve Eserleri
MEHMET AKİF ERSOY: (1873-1936)
èMehmet Akif'in edebi kişiliğinin oluşmasında en büyük rol, babası Tâhir Efendi'nindir.
èElde bulunan ilk şiiri, 1892'de Baytar Mektebi'nde yazılmış "Destur" başlıklı bir terkib-i bend parçasıdır. Bu şiirlerde yapı bakımından değişik şekil arayışları içinde olduğu, içerik bakımından birtakım metafizik meselelere meylettiği görülmektedir.
è "Manzum hikâye" biçimini kendisi için en geçerli yazı olarak seçmiş; ancak, sahip olduğu köklü edebiyat kültürü, onun sade bir manzumeci değil, bilinçle işlenmiş ve gelişmeye açık bir şiir türünün öncüsü olmasını sağlamıştır.
èMehmet Akif, şiirlerinde Türk-İslam dünyasının içinde bulunduğu durumu, sosyal-siyasal ve kültürel hayatı, bu hayatın çürüyen eksik yanlarını, realist bir bakışla dile getirmiştir.
è"Toplum için sanat" anlayışına bağlıdır.
èŞiirleri, genel anlamda İslâmî bir lirizme sahiptir.
èAruzu Türkçeye başarıyla uygulayan üç önemli sanatçıdan (Tevfik Fikret, Yahya Kemal) biridir.
èEdebi tarzını şu mısra ile ifade etmiştir: "Sözüm odun gibi olsun, hakikat olsun tek."
èAkif, toplumdan yana, ahlâkçı ve idealist bir yol seçmiştir.
èYoksul insanların gerçek çehreleriyle yer aldığı şiirler, Türk edebiyatında ilk kez Mehmed Âkif tarafından yazılmıştır.
èİlk büyük destanı, "Çanakkale Şehitleri'ne" başlıklı şiiridir. İkinci büyük destanı ise Bursa'nın işgali üzerine yazdığı "Bülbül" adlı şiiridir. Üçüncü olarak da "İstiklâl Marşı"nı yazarak İstiklâl Savaşı'nı anlatmıştır.
èMehmet Akif'in Safahat'taki şiirlerinin çoğu Sırât-ı Müstakîm (Sebîlürreşâd) dergisinde yayımlanmıştır.
èSafahat, eski ve yeni harflerle bir şiir kitabı olarak Türkiye'de en çok basılan eser olmuştur.
èŞair, İstiklâl Marşı'nı Safahat'a koymamıştır. Nedenini ise şöyle açıklar: "Çünkü ben onu milletimin kalbine gömdüm".
èAktif siyasetin içinde çok fazla yer almayan Akif, II. Abdülhamid'in sıkıyönetiminin aleyhinde olmuştur.
è "Ümmetçi şair" olarak bilinir.
èSüleymaniye Kürsüsünde adlı kitabında fikirlerini sistemleştirmiştir.
ESERLERİ
Manzum Eserleri: Safahat (Manzume külliyatının genel adı.)
1. Safahat: Birinci Kitap/ Safahat-1911(Akif'in hem hacim hem de manzume sayısı bakımından en büyük eseridir. (44 manzume). Daha çok manzum hikâye tarzı metinler yer alır. Sosyal hayatın çürüyen taraflarını birey çevresinde ortaya koymasıyla dikkat çekmektedir. Siyasal olaylar, mistik duygular, dünyevi görevlerden bahsedilir.)
2. Safahat: İkinci Kitap / Süleymaniye Kürsüsünde-1912 (İstanbul'dan Buhara'ya bütün İslam âleminin içinde bulunduğu perişanlığı anlatır. Ttek şiirden oluşan uzun bir manzumedir.)
3. Safahat: Üçüncü Kitap / Hakkın Sesleri-1913 (Akif; bu eserinde yanlış tevekkül anlayışına, tembelliğe, cahilliğe karşı çıkar. Sekiz ayet-i kerime ve bir hadis-i şerifin tefsirleri yapılmıştır.)
4. Safahat: Dördüncü Kitap / Fatih Kürsüsünde-1914 (Yanlış tevekkül ve kaderci anlayışın yol açtığı cehalet ve gerileme anlatılmıştır. Yeni kuşaklara mücadele ve çalışma ruhu kazandırmayı amaçlayan düşünceler yer alır.)
5. Safahat: Beşinci Kitap / Hâtıralar-1917 (Âkif'in gezdiği yerdeki izlenimlerini ve toplumsal felaketler karşısında Allah'a yakarışını içerir.Doğu-Batı karşılaştırmasının en yoğun yapıldığı bölümdür. Dört ayet ve iki hadisin tefsirine de yer verilmiştir.)
6. Safahat: Altıncı Kitap / Âsım- 1924 (Tek ve uzun bir manzumeden meydana gelmiştir. Manzumenin kahramanları; Hocazade, Köse İmam, Asım, Emin'dir. Hocazade, Mehmet Akif'in kendisini simgelemektedir. Birinci Dünya Savaşı yıllarında aile içerisinde yaşanan çözülme ve yozlaşma, manzumenin merkezini oluşturmaktadır. Bu eserdeki Asım ve nesli ideal gençlik tipini ortaya koyar. Mehmet Akif'in en meşhur şiirlerinden biri olan "Çanakkale Şehitlerine" Asım'da yer almaktadır.)
7. Safahat: Yedinci Kitap / Gölgeler-1933 (Şairin son dönem şiirlerinden oluşmaktadır. Bu eserde daha çok kıta nazım biçimi tercih edilmiştir. Sosyal mesaj verme kaygısının yaşanmadığı tek cilt olarak kabul edilmektedir. Bu eserde vatan hasreti, ümitsizlik duygusu, içine kapanıklık, duyulan dini heyecanlar dile getirilmiştir.)
Mensur Eserleri: Tefsîr-i Şerif, Hadîs-i Şerif, Kur'an'dan Âyetler, Vaazlar, Makaleler
Tercüme: Müslüman Kadını, Hanoto'nun Hücumuna Karşı Şeyh Muhammed Abduh'un İslâm'ı Müdafaası, İslâmlaşmak, İslâm'da Teşkîlât-ı Siyâsiyye, İçkinin Hayât-ı Beşerde Açtığı Rahneler, Anglikan Kilisesine Cevap
? ÇIKMIŞ SORU Aşağıdaki eserlerden hangisi Mehmet Akif'in Safahat adıyla toplanan şiir külliyatının yedi bağımsız bölümünden biri değildir? (1972 ÜSS)
A) Çanakkale Şehitleri B) Asım C) Fatih Kürsüsünde
D) Gölgeler E) Hakkın Sesleri
CEVAP A Safahat külliyatı Safahat, Süleymaniye Kürsüsünde, Hakkın Sesleri, Fatih Kürsüsünde, Hâtıralar, Âsım olmak üzere yedi bağımsız bölümden oluşur. Çanakkale Şehitleri Safahat külliyatının bölümlerinden biri değildir.
? ÇIKMIŞ SORU Tevfik Fikret'le Mehmet Akif'in edebî kişiliklerinde en çok ortak bulundukları yön aşağıdakilerden hangisidir?
A) İkisi de vatan ve millet için yazmışlardır.
B) İkisi de Türkçeyi ve aruz veznini en iyi uygulayan iki şairdir.
C) İkisi de din konusunda eserler vermiştir.
D) İkisi de "Hasta Çocuk" konulu birer manzume yazmışlardır.
E) İkisi de "Toplum için sanat" görüşünü benimsemişlerdir. (1968 ÜSS) CEVAP B Tevfik Fikret'le Mehmet Akif'in edebî kişiliklerinde en çok ortak bulundukları yön aruz veznini Türkçeye ve en iyi uygulayan şairlerden olmalarıdır.
