MEHMET ZİYA GÖKALP (1876-1924)
èAtatürk'ün isteği üzerine Hâkimiyet-i Milliye gazetesine bir seri yazı yazmıştır. Bu makaleler Halk Fırkası'nın (Cumhuriyet Halk Partisi) kuruluşunda ve hazırlık çalışmalarında kullanılır. Atatürk'ün dokuz ilke olarak tespit ettiği parti programını "Doğru Yol" adlı bir el kitabıyla desteklemiş ve bu ilkelerin sosyolojik açıklamalarını yapmıştır.
èGenç Kalemler dergisinde çıkan "Altın Destan" manzumesinde Gök Alp imzasını kullanmış ve sonrasında bütün eserlerinde Ziya Gök Alp adını tercih etmiştir.
èEdebiyatı ve şiiri düşüncelerini açıklamada bir araç olarak görmüştür. "toplum için sanat" anlayışını benimsemiştir.
èŞiirlerinin büyük kısmını "Türk millî vezni" dediği heceyle yazmıştır.
èÇocuk şiirleri ve Türkçülük düşüncesi ile ilgili şiirlerinde "lirizm" hissedilir.
èİşlediği konu ve temalar arasında; Turan mefkûresi, Türkçülük fikri, Orta Asya Türk tarihi, millî dayanışma, toplumun çeşitli kesimleri ve meslek grupları yer alır.
èEdebiyatın kaynağını halk kültürü olarak görür. Ona göre şairler ve yazarlar önce kendi halkının edebî mahsullerini tanımalıdır.
è "Yeni lisan" ve dilde sadeleşme hareketinin içinde yer almıştır. Kavramların Türkçede bilinen karşılıkları varsa bunlar tercih edilmeli, yoksa Arapça veya Farsçasını kullanmaya devam etmeli, Batı'dan gelen ilmî ve teknik terimler ya aynen alınabilir veya yeni kelimeler üretilebilir görüşlerini savunmuştur.
èFikri açıdan "Türkleşmek, İslâmlaşmak, Muasırlaşmak" şeklinde özetlediği felsefesinin kültürel öğesi Türkçülük, ahlâkî öğesi de İslâm'dır.
MEHMET ZİYA GÖKALP'İN ESERLERİ
Şiir-Manzume: Şakî İbrâhim Destanı, Kızıl Elma, Yeni Hayat, Ala Geyik, Altın Işık (Halk Masalları)
Masal: Kuğular
Düşünce-İnceleme-Araştırma: Rusya'daki Türkler Ne Yapmalı?, İlm-i İctimâ, "Türkleşmek, İslâmlaşmak, Muâsırlaşmak" (makale), Türk Töresi, "Doğru Yol: Hâkimiyet-i Milliye ve Umdelerin Tasnif, Tahlil ve Tefsiri", Türkçülüğün Esasları, Türk Medeniyeti Tarihi, Fırka Nedir?, Hars ve Medeniyet, Türk Ahlakı, Terbiyenin Sosyal ve Kültürel Temelleri
Ders Notları-Kitapları: İlm-i İctimâ Dersleri, İlm-i îctimâ-ı Dinî, İlm-i İctimâ-ı Hukukî
Tamamlanmamış Eserler Malta Konferansları, Kürt Aşiretleri Hakkında Sosyolojik Tetkikler Ziya Gökalp Diyor ki, Ziya Gökalp'in İlk Yazı Hayatı, Çınaraltı Konuşmaları
? ÇIKMIŞ SORU Sanatçı, Divan edebiyatını Doğu'nun; Tanzimat ve Servetifünun edebiyatlarını ise Batı'nın birer kopyası ve taklidi saydığı için onlara millî sanat gözüyle bakmıyordu. Ona göre gerçek millî edebiyat ancak halk edebiyatıydı. Çünkü Türklerin kültürü, dili, duygu ve hayalleri ancak onda mevcuttu. Kendisi aslında destan ve masallardan çıkarılacak bir Türk romantizmi peşindeydi. 1913 yılından sonra dil, üslup ve kullandığı vezin bakımından Yeni Lisan anlayışının ilkelerine sadık kaldı. Şiirlerini Kızıl Elma, Yeni Hayat ve Altın Işık isimli kitaplarda topladı. Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ömer Seyfettin B) Ali Canip Yöntem C) Mehmet Emin Yurdakul
D) Ziya Gökalp E) Rıza Tevfik Bölükbaşı (2016 LYS)
CEVAP D Parçada sözü edilen sanatçı Ziya Gökalp'tir.
? ÇIKMIŞ SORU Türk dili konusundaki görüşünü,
'Türkçeleşmiş Türkçedir Yapma yola sapmayız." mısraları ile ifade ederek, dilde uydurmacılık hareketinin yanlış olduğunu belirten fikir adamı kimdir?
A) Fuat Köprülü B) Ziya Gökalp C) Orhan Veli Kanık
D) Peyami Safa E) Behçet Kemal Çağlar (1973 ÜSS)
CEVAP B Soruda mısraları verilen ve dilde uydurmacılık hareketinin yanlış olduğunu belirten fikir adamı Ziya Gökalp'tir.
? ÇIKMIŞ SORU İkinci Meşrutiyet devrinde Ziya Gökalp ve Ömer Seyfettin'in milliyetçilik ve
Türkçülükle ilgili görüşlerini dile getiren mecmua şunlardan hangisidir?
A) Servet-i Fünun B) Genç Kalemler C) Sebilürreşat D) Hayat E) İçtihat (1973 ÜSS) CEVAP B Ziya Gökalp ve Ömer Seyfettin'in milliyetçilik ve Türkçülükle ilgili görüşlerini dile getiren mecmua Genç Kalemler'dir.
? ÇIKMIŞ SORU Fikirlerini "Türk milletindenim, Garp medeniyetindenim, İslâm ümmetindenim" sözleriyle formülleştiren Türk düşünürü kimdir?
A) Ziya Gökalp B) Abdullah Cevdet C) Ömer Seyfettin
D) Hüseyin Cahit Yalçın E) Halit Ziya Uşaklıgil (1973 ÜSS)
CEVAP A Fikirlerini "Türk milletindenim, Garp medeniyetindenim, İslâm ümmetindenim" sözleriyle formülleştiren Türk düşünürü Ziya Gökalp'tir.
MEHMET EMİN YURDAKUL (1869-1944)
èMilli edebiyat akımı ve Türkçülüğün önde gelen temsilcileri arasında yer almıştır.
è "Türk Şairi", "Milli Şair" unvanları ile tanınır.
è 1897'de Türk-Yunan Savaşı sırasında "Cenge Giderken" adlı şiiri yazmıştır. Bu şiirin ilk dizesi olan "Ben bir Türküm; dinim, cinsim uludur." dizesiyle edebiyatımızda yeni bir çığır açmıştır.
èŞiirlerinde kahramanlık ve milli bilinci öne çıkararak savaşa giden halkı cesaretlendirmiştir.
è ''Türkçe Şiirler ''adlı kitabını Türkçülük felsefesiyle yazmıştır.
èSade dil ve hece ölçüsü ile şiirler yazan ilk şairdir.
è Milli duyguları ve sosyal konuları işleyen şair dil ve şekil özellikleri bakımından halk şiirinden etkilenmiştir.
ESERLERİ
ŞİİR: Türkçe Şiirler, Türk Sazı, Ey Türk Uyan, Tan Sesleri, Ordunun Destanı, Dicle Önünde Hastabakıcı Hanımlar, Turan'a Doğru, Zafer Yolunda, İsyan ve Dua, Aydın Kızları, Ankara Mustafa Kemal (Şiir ve düzyazı)
DÜZYAZI: Fazilet ve Asalet, Türk'ün Hukuku, Kral Corc'a, Dante'ye
? ÇIKMIŞ SORU Servetifünun döneminde, onlardan tamamen ayrı bir yol tutarak, hece vezni ve sade Türkçe ile yazdığı şiirleri 1899'da "Türkçe Şiirler" adı ile yayımlayan şair aşağıdakilerden hangisidir? (1972 ÜSS)
A) Mehmet Akif Ersoy B) Hüseyin Siret C) Süleyman Nazif D) Mehmet Emin Yurdakul E) Ahmet Haşim
CEVAP D Parçada tanıtılan sanatçı Mehmet Emin Yurdakul'dur.
? ÇIKMIŞ SORU Aşağıdakilerden hangisi M. Emin Yurdakul, Ziya Gökalp ve Ömer Seyfettin'in ortak özelliğidir?
A) Fecr-i Ati topluluğuna dâhil olmaları
B) Genç Kalemler hareketinin başında bulunmaları
C) Hem nesir hem de nazım alanında eser vermeleri
D) Fikir adamı kişiliklerinin, sanatçı kişiliklerinden güçlü olması
E) Türkçülük akımının öncüleri sayılmaları (1991 ÖSS)
CEVAP E Mehmet Emin Yurdakul, Ziya Gökalp ve Ömer Seyfettin'in ortak özelliği Türkçülük akımının öncüleri arasında yer almalarıdır.
