HALİT ZİYA UŞAKLIGİL (1866 – 1945)

èRoman, hikâye, tiyatro, anı mensur şiir gibi değişik türlerde eser vermesine rağmen roman ve hikâyeciliği ile ön plana çıkmıştır.

è Eserlerinde realizm, natüralizm ve sembolizm akımlarının etkisi görülür.

èDili süslü, sanatlı ve ağırdır. Ancak yine de dili başarıyla kullanır. Cumhuriyet'ten sonra dilini sadeleştirmiştir.

èEserlerinde geniş ruh tahlillerine, betimlemelere ve psikolojik çözümlemelere yer vermiştir.

èKahramanlarını çok çeşitli sosyal çevrelerden ve mesleklerden seçmiş, yaşadıkları çevreye uygun olarak anlatmış, insan – çevre kompozisyonunu eserlerinde yansıtmaya çalışmıştır.

èDaha çok bireysel konuları işlemiş, toplumsal mesaj verme endişesi taşımamıştır.         

èYakınma, karamsarlık, hayal kırıklığı, mutluluğu arayıp bulamama ve aşk romanlarının başlıca konularıdır. Romanları teknik açıdan güçlüdür, kusursuzdur. Modern anlamda Türk romanının kurucusudur.

èBatılı anlamda ilk roman "Mai ve Siyah" ile ilk büyük Türk romanı olarak kabul görmüştür. "Mai ve Siyah" romanındaki Ahmet Cemil karakteri Servet-i Fünun sanatçısını temsil eder.

èHikâye türünün ilk gerçek temsilcisi olarak kabul edilir. Hikâyelerine Maupassant tarzı hâkimdir. Hikâyeleri, romanlarına oranla daha doğal ve yerlidir. Hikâyelerinin dili, romanlarına göre sadedir.

èRomanlarında yalnız İstanbul'u anlatan sanatçı, hikâyelerinde Anadolu ve köy hayatına, kasabalardaki yaşayışa yer vererek İstanbul dışına çıkmıştır.

èAnlatımı tekdüzelikten kurtarmak için devrik cümle ve eksiltili cümle kullanmış, bazı sıfatları isimlerin sonuna getirmiş, cümlenin sonunda değişik zamanlı fiiller kullanmıştır.

èTürk edebiyatında ilk mensur şiir örneklerini vermiş ve mensur şiir tarzının öncülüğünü yapmıştır.

èTürk edebiyatında anı türünde en çok eser vermiş yazarlardandır.

HALİT ZİYA UŞAKLIGİL'İN ESERLERİ

Roman: Sefile, Nemide, Bir Ölünün Defteri, Ferdi ve Şürekâsı, Mai ve Siyah, Kırık Hayatlar, Aşk-ı Memnu, Nesl-i Ahir. Öykü: Küçük Fıkralar (3 Cilt), Bir Yazın Tarihi, Solgun Demet, Sepette Bulunmuş, Bir Hikâye-i Sevda, Hepsinden Acı, Onu Beklerken, Aşka Dair, İhtiyar Dost, Kadın Pençesi, İzmir Hikâyeleri, Bir Şi'r-i Hayal, Bir İzdivacın Tarih-i Muâşakası, Bir Muhtıranın Son Yaprakları, Bu muydu?, Heyhat, Kar Yağarken. Anı: Kırk Yıl (5 cilt), Saray ve Ötesi (3 cilt), Bir Acı Hikâye. Deneme: Fransız Edebiyatının Numune ve Tarihi, Hikâye ve Temaşa, Yunan Edebiyatı, Latin Edebiyatı, Alman Tarihi Edebiyatı, Fransız Tarihi Edebiyatı, Sanata Dair. Tiyatro: Füruzan, Fare, Kâbus. İnceleme: Hikâye, Belagat Kitabı. Mensur şiir: Mensur Şiirler, Mezardan Sesler. Düzyazı: Kenarda Kalmış, Sanata Dair (Makale). Tercüme: Esrâr-ı Serendib, Nâkil. Gezi Yazıları: Almanya Mektupları

? ÇIKMIŞ SORU Türk romanında aileden söz ederken akla gelen ilk eserlerden biri olan bu romanda, XX. yüzyılın hemen başında, bir İstanbul ailesinin yaşamının Adnan ve Bihter'in evliliği üzerinden anlatıldığı bir konuyla karşı karşıya kalırız. Bu roman; XIX. yüzyılın sonlarında oluşan zengin ve halktan kopuk bir sınıfın yaşam biçimini, geleneksel Türk ailesinin "sözde Batılı" yaşam biçiminin etkisi altında çözülerek alt üst olup yozlaşmasını, bu insanların dünyaya bakış açılarını ve sosyal ilişkilerini anlatıyor. Aşağıdaki eserlerden hangisi, bu parçada sözü edilen romanın yazarına aittir?

A)    Hayal İçinde                                               B) Yaprak Dökümü                           C)  Bugünün Saraylısı

D)   Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç       E)    Kırık Hayatlar                             (2015 LYS)

CEVAP E  Parçada sözü edilen yazar Halit Ziya Uşaklıgil'dir. ''Kırık Hayatlar'' Halit Ziya Uşaklıgil'in romanlarından biridir.               

? ÇIKMIŞ SORU Aşağıda verilenlerden hangisi türce diğerlerinden farklıdır?     (2014 LYS)

A) Aşk-ı Memnû   B) Ferdi ve Şürekâsı  C) Bir Ölünün Defteri D) Saray ve Ötesi  E) Kırık Hayatlar

CEVAP D  Seçeneklerde veriler eserler tür bakımından incelendiğinde Aşk-ı Memnû (Roman), Ferdi ve Şürekâsı (Roman), Bir Ölünün Defteri (Roman)  , Kırık Hayatlar(Roman)  Saray ve Ötesi  (Anı) sonucuna ulaşılır.  O halde ''Saray ve Ötesi ''adlı eser türce diğerlerinden farklıdır.

? ÇIKMIŞ SORU --- idealist bir şairin iç dünyası ile birlikte orta hâlli bir Türk ailesinin yaşayış tarzı, zevkleri, o devrin basın hayatı başarılı bir biçimde betimlenmiştir. --- Batılı yaşam tarzına kaymış zengin bir Türk ailesinin hayatı ayrıntılarıyla ele alınmıştır.--- orta hâlli, fakir Türk aileleriyle sosyetik bir aile tipi ve bu ailelerin yaşam tarzları geniş bir çerçevede işlenmiştir. Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin hangisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?

A) Araba Sevdası'nda - Muhsin Bey'de -Şemsa'da  B) Yâdigarlarım'da - Zavallı Kız'da - Karabibik'te

C) Handan'da - Yeni Turan'da - Tatarcık'ta               D)Hasan Mellah'ta-Hüseyin Fellah'ta-Paris'te Bir Türk'te

E) Maî ve Siyah'ta - Aşk-ı Memnû'da - Kırık Hayatlar'da  (2009 ÖSS)  

CEVAP E Verilen boşluklara sırasıyla Mai ve Siyah -Aşk-ı Memnû -Kırık Hayatlar getirilmelidir.

? ÇIKMIŞ SORU (I) Fransız realist ve natüralistlerinden etkilenen (II) Tanzimat Dönemi yazarı.

(III) Halit Ziya Uşaklıgil, aydın çevreyi anlattığı (IV)Mai ve Siyah adlı (V) romanında yabancı sözcük ve tamlamalarla yüklü bir dil kullanmıştır. Numaralanmış sözlerin hangisinde bilgi yanlışı vardır?

A) l.                        B) ll.                       C) lll.                      D) IV.                     E) V.                       (2007 ÖSS)

CEVAP B  Halit Ziya Tanzimat Dönemi'nde değil Servet-i Fünun döneminde eser vermiştir.

? ÇIKMIŞ SORU Bütün özellikleriyle Servet-i Fünun edebiyatçı neslinin bir örneği olan Ahmet Cemil, hangi romanın kahramanıdır?

A) Eylül                                                                 B) Hayal İçinde                  C) Kırık Hayatlar

D) Hayat-ı Muhayyel                                        E) Mai ve Siyah (1970 ÜSS)

CEVAP E  Ahmet Cemil Mai ve Siyah romanının karakterlerinden biridir.

? ÇIKMIŞ SORU Aşkın ikinci plana atıldığı bu romanda toplumsal hayata yer verilmiş olması, bu yapıtın en önemli özelliğidir. Romanda Ahmet Cemil, yalnız iç dünyasıyla değil, bağlı bulunduğu toplumsal çevreyle birlikte verilmiştir. Okurken onun, çocukluğundan bu yana hangi toplumsal çevrede yetiştiğini, aile ve okul hayatını, karşılaştığı sıkıntıları bütün ayrıntılarıyla öğreniyoruz Bu genç şairin yeni bir şiir yaratmak için neler düşündüğünü, verdiği mücadeleleri, düşmanı Olan eski edebiyat taraftarlarının ve o devir basın hayatının içyüzünü görüyoruz. Bu bakımdan yapıtı, o dönemin ve Doğu ile Batı edebiyatları arasındaki düşünce çatışmasının romanı olarak da kabul edebiliriz. Bu parçada özellikleri anlatılan roman ve yazan aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir?

A) Eylül - Mehmet Rauf                                  B) Şıpsevdi - Hüseyin Rahmi Gürpınar

C) Paris'te Bir Türk - Ahmet Mithat                           D) Mai ve Siyah - Halit Ziya Uşaklıgil

E) Hayâl İçinde - Hüseyin Cahit Yalçın                        (2006 ÖSS)

CEVAP D Parçada tanıtılan Mai ve Siyah adlı romanın yazarı Halit Ziya Uşaklıgil'dir.

? ÇIKMIŞ SORU O güne kadar yazınımızda anı, yazınsal değerde tür değildi. Modern anlamda romancılığımızın kurucusu sayılan yazarımız, ilk kez yazınsal değerde anılar yazmıştır. Hem yazınsal, hem siyasal nitelikte olan bu anılarını dokuz ciltte toplamış ve kırk yılı kapsayan ilk beş cildine "Kırk Yıl" adını vermiştir. Bu parçada aşağıdaki yazarların hangisinden söz edilmektedir?

A) Hüseyin Rahmi Gürpınar                                          B) Recaizade Mahmut Ekrem

C) Yakup Kadri Karaosmanoğlu                   D) Reşat Nuri Güntekin

E) Halit Ziya Uşaklıgil                        (1993 ÖYS)

CEVAP E Parçada bahsi geçen yazar Halit Ziya Uşaklıgil'dir.

? ÇIKMIŞ SORU Aşağıdaki yazarlardan en çok hangisi zamanının İstanbul'unu dile getirmiştir?

A) Halit Ziya                                        B)Ömer Seyfettin                                             C) Mehmet Rauf

D) Ahmet Mithat Efendi                 E) Ahmet Rasim                (1972 ÜSS)

CEVAP A Zamanının İstanbul'unu en çok dile getiren sanatçı Halit Ziya Uşaklıgil'dir.

? ÇIKMIŞ SORU Romanlarında aydın kişileri ve çevrelerini, hikâyelerinde ise halkın yaşayış ve âdetlerini anlatmaya çalışmıştır. Eserlerinde, alışılmış olan ayrı bir sözdizimi vardır. Batılı roman ve hikâye tekniğine uygun, ilk başarılı örnekler onundur. Romanlarında, ruh çözümlemelerine çok önem vermiştir. Bu özelliklerin tümüne birden sahip olan yazar, aşağıdakilerden hangisidir?

A) Recaizade Mahmut Ekrem                      B) Halit Ziya Uşaklıgil                       C) Nabizade Nazım

D) Yakup Kadri Karaosmanoğlu                   E) Halide Edip Adıvar                       (1985 ÖYS)

CEVAP B  Parçada bahsi geçen yazar Halit Ziya Uşaklıgil'dir.

? ÇIKMIŞ SORU ''Romanın yapısına ilişkin teknik kurgu ögelerinden biri de kompozisyondur. Kompozisyon, romanda geliştirilen durum ve eylemlerin düzenlenmesi, aralarında sağlıklı bir dengenin kurulması anlamına geliyor." Bu açıklamaya göre, aşağıdaki romancılarımızdan hangisi, ötekilerden daha başarılı örnekler vermiştir?

A) Namık Kemal                                                B) Halit Ziya                                        C) Samipaşazade Sezai

                                D) Ahmet Mithat                                              E) Hüseyin Rahmi             (1980 ÜSS)

CEVAP B  Parçada bahsi geçen yazar Halit Ziya Uşaklıgil'dir.

? ÇIKMIŞ SORU Eski İstanbul'un debdebeli ve mutlu günlerini eserlerine en çok konu edinen yazarımız aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ahmet Rasim                                B) Hüseyin Rahmi                             C) Abdülhak Şinasi

D) Halit Ziya                                         E) Halide Edib                   (1970 ÜSS)

CEVAP D  Parçada bahsi geçen yazar Halit Ziya Uşaklıgil'dir.