C)SIFATLAR(ÖN ADLAR)
ÇEŞİTLERİNE GÖRE SIFATLAR(ÖN ADLAR)
a)Niteleme Sıfatları :
İsme sorulan nasıl sorusunun cevabıdır.
Örnek: kırmızı ev Örnek: görkemli çınar Örnek: çalışkan çocuk
Örnek: kara bulutlar Örnek: kurumuş yapraklar Örnek: beyaz geceler
b) Belirtme Sıfatları :
Bu sıfatlar nesnelerin dış vasıflarını, sayılarını, miktarlarını bildirir.
1)İşaret Sıfatları
Varlıkları işaret yoluyla belirtir. İsimlere sorulan “hangi” sorusuna cevap verirler.
Örnek: Bu yazıÖrnek: Şu saat Örnek: O telefon Örnek: Öteki arkadaş Örnek: Beriki oda
Örnek: Bu ağaç Örnek: Şu gömlek Örnek: O ev Örnek: Öteki arkadaş Örnek: Beriki otel
Örnek: Bu sözÖrnek: Şu masa Örnek: O araba Örnek: Öteki arkadaş Örnek: Beriki adam
c)Belgisiz Sıfatlar:
Bu sıfatlar nesnelerin vasıflarını, sayılarını, miktarlarını belirsiz olarak bildirir.
Örnek: Bir yazıÖrnek: Bütün gün Örnek: Başka yer Örnek: Bazı geceler Örnek: Her yer
Örnek: Kimi zaman Örnek: Çoğu elbise Örnek: Çok şey Örnek: Hiç kimse Örnek: Az adam
Örnek: Kimi düşüncelerÖrnek: Çoğu gün Örnek: Falan adam Örnek: Filan yer Örnek: Falanca gün
d)Sayı Sıfatları:
Sayı sıfatları nesnelerin sayılarını belirtme için kullanılan kelimelerdir.
1)Asıl Sayı Sıfatları:
İsimlere sorulan “kaç” sorusuna alınan cevap asıl sayı sıfatıdır.
Örnek: Altı kaşık Örnek: Yirmi saat Örnek: Beş kıta Örnek: Bin iki yüz çocuk
2) Sıra Sayı Sıfatları:
Varlıkları sıra bakımından belirtir. “kaçıncı” sorusuna cevap verir.
Örnek: Birinci sınıf Örnek: Üçüncü ders Örnek: Yirmi birinci yüz yılÖrnek: Beşinci kıta
3) Üleştirme Sayı Sıfatları :
Varlıkların paylaştırılmasını ifade ederler. “kaçar” sorusuna cevap verir.
Örnek: Dörder ekmek Örnek: On ikişer çocuk Örnek: İkişer günÖrnek: Biner lira
4) Kesir Sayı Sıfatları:
Adları kesirli bir biçimde belirten sıfatlardır. “kaçta kaç” sorusuna cevap verirler.
Örnek: Üçtebir ekmek Örnek: Yüzdeon komisyon Örnek: Yarım ekmekÖrnek: Çeyrek altın
5) Topluluk Sayı Sıfatları :
Varlıkların sayılarını toplu olarak belirten sıfatlardır.
Örnek: İkiz kardeşler Örnek: Dördüz bebek
e )Soru Sıfatları:
Varlıkları soru yoluyla belirten sıfatlardır. Cümlede soru anlamı soru sıfatıyla sağlanmıştır.
Örnek: Kaç kişi Örnek: Hangi gün Örnek: Ne günÖrnek: Nasıl adam Örnek: Neredeki ev
Örnek: Kaç kuruş Örnek: Hangi kitaplar Örnek: Ne zamanÖrnek: Nasıl türkü
D)ZARF (BELİRTEÇ)
Fiilleri, fiilimsileri, sıfatları ya da kendi türünden sözcükleri anlamca etkileyen sözcüklerdir.
Çekim eki almazlar. (Zaman zarfı hariç) Alırlarsa adlaşırlar.
Zarfların Fiilleri Nitelemesine Örnek: Hızlı koşuyorum.
Zarfların Fiilimsileri Nitelemesine Örnek: Hızlı koşarken düştüm.
Zarfların Sıfatların Derecesini Bildirmesine Örnek: En büyük kalem benimkiydi.
Zarfların yine Zarfların Derecesini Bildirmesine Örnek: Çok hızlı koşuyorum.
ZARF ÇEŞİTLERİ
1) Durum (Hal) Zarfı:
Fiillerin, fiilimsilerin durumunu, niteliğini bildiren zarflardır. Nasıl?” sorusuna cevap verirler.
Örnek: Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden.
Örnek: Kadın bebek gibi konuşuyor uyuyor.
ÖNEMLİ NOT: Zarf, cümlede etkilediği kelimeden uzakta da yer alabilir.
Örnek: Dikkatlice taş merdivenlerden indi.
ÖNEMLİ NOT:Asla, kesinlikle, galiba vb. olasılık, kesinlik veya dilek bildiren kelimeler durum zarfı kabul edilir.
2) Zaman Zarfı:
Fiilin ya da fiilimsinin gerçekleştiği zamanı bildiren zarflardır. Ne zaman?, Ne zamandan beri?, Ne zamana kadar?” Sorularına cevap verirler.
Örnek: Yarın, bu işi bitirmemiz gerek.
Örnek: Biz eskiden, taş yollardan yürürdük.
Örnek: Yanlış düşündüğümü sonra anladım.
ÖNEMLİ NOT: Zaman zarfları diğer zarflardan farklı olarak “hal eki” alabilirler.
Örnek: Sabah-tan yola çıkacağız.
Örnek: Akşam-a, gideceğimiz yere varırız.
3) Yer-Yön Zarfı:
Eylemin genellikle yönünü belirten zarflardır. “Nereye?” sorusuna cevap veren “ileri, geri, içeri, dışarı, aşağı, yukarı, öte, beri” sözcükleri yer-yön zarfı kabul edilir.
Örnek: Öğrenciler zil çalar çalmaz merdivenlerden yukarı çıktı.
Örnek: Bana engel olan masayı biraz geri çekelim.
ÖNEMLİ NOT: Yer-yön zarfı hal eki alırsa adlaşır.
Örnek: Aşağısı kurtarmaz.
4)Azlık-Çokluk (Miktar) Zarfı:
Miktar veya derecelendirme bildiren zarflardır. “Ne kadar?” sorusuna cevap verirler. Derece bildiren daha, en, pek, epey, gayet, oldukça gibi sözcüklere “derecelendirme zarfı” da denir.
Örnek: Bu işi başarabilmek için çok çalıştık.
Örnek: Pek sevimli bir köpek almış.
5) Soru Zarfı:
“Nasıl?, Ne zaman?, Ne kadar?, Nere(ye)?, Niçin?, Niye?” gibi ifadeler fiili ya da fiilimsiyi etkilediğinde soru zarfı olur.
Örnek: Ankara’ya nasıl gidebilirim?
Örnek: Son şarkısını ne zaman yaptı?
