2. Sıfat-Fiil (Ortaç)
Fiillere getirilen “-an (-en), -ası (-esi), -maz (-mez), -ar (-er / -ır / -ir / -r), -dık (-dik / -duk /-dük), -acak (-ecek), -mış (-miş / -muş / -müş)” ekleriyle yapılır.
Çoğu zaman sıfat görevinde kullanılırlar.
Örnek: Belli ki dönülmeyen uzak yerdesin.
Örnek: Öpülesi ellerin ne kadar da beyaz!
Örnek: Dönülmez akşamın ufkundayız, vakit çok geç.
Örnek: Sahada ayak basmadık yer bırakmadı.
Örnek: Rüzgarın etkisiyle kurumuş yapraklar her tarafı kaplamış.
ÖNEMLİ NOT: Bazı sözcükler, sıfat-fiil eklerini alarak kalıcı isim olur. Fiilimsi özelliğini kaybeder.
Örnek: Dolmuşta kalabalıktan adım atacak yer yoktu.
ÖNEMLİ UYARI: Kimi zaman sıfat – fiiller çekimli fiillerle karıştırılabilir. Karıştırmamak için sözcüğün yüklem görevinde mi yoksa sıfat görevinde mi kullanıldığına bakmalıyız.
Örnek Gelecek yıl yarışma okulumuzda bir yarışma düzenlenecek.
Sıfat FiilGelecek Zaman Kip Eki
Sıfat GörevindeYüklem görevinde
ÖNEMLİ UYARI: Sıfat – fiiller niteledikleri isim düştüğünde onun yerine geçerek bir isim gibi kullanılırlar yani adlaşırlar. Sıfat-fiiller adlaşmış olsa bile fiilimsi sayılırlar.
Örnek: Pilavdan dönenin kaşığı kırılsın cümlesinde “dön” sıfat-fiili “cümleden düşmüş olan ‘’kişiler” isminin sıfatı durumundadır.
3. Zarf-Fiil (Bağ-Fiil, Ulaç)
Fiillere getirilen “-ken, -alı (-eli), -madan (-meden), -ince (-ınca / -unca / -ünce), -ip (-ıp / -up / -üp), -arak (-erek), -dıkça (-dikçe / -dukça / -dükçe / -tıkça /-tikçe / tukça / -tükçe), -e… -e (-a… -a), -r… -maz (-r… -mez), -casına (-cesine), -meksizin (-maksızın), -dığında (-diğinde / -duğunda / -düğünde / -tığında / -tiğinde / -tuğunda / -tüğünde)” ekleriyle oluşturulan sözcüklerdir.
Çekim ekleri almazlar.
Cümlede zarf olarak kullanılırlar.
Örnek: Dereyi görmeden paçaları sıvama.
Örnek: Oturarak aşkı bulamazsın.
Örnek: Biz kaçarken onlar kovalıyordu.
Örnek: Eve girer girmez kedim koşarak yanıma gelir.
Örnek: Senden ayrılalı kaç günü saydım kim bilecek.
Örnek: Sen gülünce güller açar, Gülpembe.
Örnek: Sustukça sözlerimi dinletemedim.
Örnek: Maç başladığında herkes bir dakikalığına sessiz kaldı.
Örnek: Koşa koşa yanına gidip bir şeyler anlattı.
Örnek: Arkasına bakmaksızın gitti.
