DİVAN EDEBİYATINDA AKIMLAR
TÜRKÎ-İ BASİT (BASİT TÜRKÇE)
èTürkî-i Basit şairleri, biçimde yerliliğe yönelmeyi, Arapça ve Farsça kelime ve tamlamalar kullanmadan yalnızca Türkçe kelimelerle şiir yazmayı amaçlamışlardır.
èEdebiyat dilinin Türkçeden iyice uzaklaşmasına tepki olarak doğmuştur.
èSöyleyişte mazmunlar yerine, halk dilindeki mecazları, deyimleri, atasözlerini kullanmaya çalışmışlardır.
è16. yüzyılda ortaya çıkan bu anlayış, Tatavlalı Mahremî, Edirneli Nazmî, Aydınlı Visâlî gibi edebî yönleri çok da kuvvetli olmayan şairler tarafından benimsenmiş, devrin önemli şairleri tarafından benimsenmediği için yaygınlık kazanamamıştır.
MAHALLİLEŞME (YERLİLEŞME)
èŞiirde, İstanbul ağzına ve İstanbul halkının yaşayışına yaklaşma amaç edinilmiştir. Şuurlu ve düzenli bir akım değildir.
è15. yüzyılın sonlarına doğru Necâtî' nin anlaşılır bir Türkçeyle şiir yazmasıyla başlayan,16. yüzyılda Bâkî, 17. yüzyılda Şeyhülislâm Yahyâ ile mükemmelleşen "mahallileşme"nin 18. yüzyıldaki en büyük temsilcisi Nedîm'dir. 19. yüzyılda Enderunlu Vâsıf bu akımı genişletmiştir.
SEBK-İ HİNDÎ (HİNT TARZI)
èSebk-i Hindî şairleri, bilmeceyi andıran karmaşık mazmunlar ve güçlükle anlaşılan alışılmamış benzetmelerle şiirdeki "anlam"ı "ses"in önüne geçirmiş, şiiri bütünüyle zihinsel bir çalışmanın ürünü yapmışlardır.
èYeni mecazlar bulmak, her mısra için bir iç musiki ve söz ahengi oluşturmak, bağlaçlarla örülü ağır bir dil kullanılmak marifet sayıldığından soyut, güç anlaşılır bir dil ortaya çıkmıştır.
è17. yüzyılda Nef'î, Nailî, Neşâtî bu akımdan az da olsa etkilenmişlerdir. 18. yüzyılda Şeyh Galip'te bu şiir anlayışının izlerini bulmak mümkündür.
HİKEMİ (HAKİMANE) ŞİİR
èDüşünceye ağırlık veren, yol gösterici, düzeltici, eğitici konulara yer veren şiirlerdir.
èAtasözlerine, deyimlere, halk söyleyişlerine hikemi şiir dilinde sık rastlanır.
èHikemi şiir akımının edebiyatımızdaki öncüsü ve en güçlü temsilcisi Nabi'dir. Nabi Ekolü olarak da bilinen hikemi şiirlerin önemli diğer temsilcisi 18. yy divan şairlerinden Koca Ragıp Paşa'dır. Ziya Paşa ve Namık Kemal'in bazı eserlerinde, Nabi'nin etkisinin görüldüğü söylenebilir.
? ÇIKMIŞ SORU I. Sebk-i Hindî II. Mahallîleşme Akımı III. Süslü Nesir
Aşağıda verilen divan sanatçılarından hangisi yukarıdakilerden biriyle ilişkilendirilemez?
A) Nergisî B) Neşati C)Nedim D)Necati E)Enderunlu Vasıf (2011 LYS) CEVAP D Nergisi – Süslü nesir , Neşati – Sebk-i Hindi , Nedim – Mahallileşme akımı , Enderunlu Vasıf– Mahallileşme akımı ile ilişkilendirilebilir. Necati ile ilişkilendirilebilecek bir özellik verilmemiştir.
