DEDE KORKUT HİKÂYELERİ

è Kitab-ı Dede Korkut Ala Lisan-ı Taife-i Oğuzhan adıyla da anılan bu hikayeler Oğuz Türklerinin diğer Türk boylarıyla ya da Rum, Abaza ve Gürcülerle yaptıkları savaşlara ait destanî hikâyelerdir.

èDede Korkut hikâyeleri on iki hikâye ile bir önsözden oluşmaktadır. XIV. yüzyılda son şeklini almış, 15. ve 16. yüzyılda yazıya geçirilmiştir. Hikâyelerin yazarı belli değildir.

èDestandan halk hikâyeciliğine geçiş döneminin ilk ürünlerindendir.

èDede Korkut hikâyelerinin biri Almanya'da Dresden Kütüphanesi'nde, diğeri Vatikan'da olmak üzere, iki yazma nüshası vardır.

èOğuz Türklerini, onların inanışlarını, yaşayışlarını, gelenek ve göreneklerini, yiğitliklerini, sağlam karakteri ve ahlakını, ruh enginliğini, saf, arı, duru bir Türkçe ile dile getirir.

èHikâyelerde olaylar, nesir; kahramanların duygu ve düşünceleri, nazımla dile getirilmiştir.

èHikâyelerin dili, atasözleri, deyimler, tekerlemeler ve dualarla süslü, ifade gücü yüksek, zengin bir halk Türkçesidir.

è"Geçiş dönemi" sözü bu eser için anahtar kavram niteliğindedir. Eser, destan geleneğinden halk hikâyesine geçişin izlerini taşır. Türklerin eski dinlerinden yeni dinleri olan İslamiyet'e geçişin etkilerini ortaya çıkarır. Eserde sıkça yer alan Dedem Korkut, kimi zaman bir şaman gibidir; kopuz çalar, şiirler söyler; kimi zaman ise bir din bilgini gibi davranır.

èEserde nazımla nesir iç içedir. Destanlar şiir biçimindedir, halk hikâyeleri düzyazı biçimindedir.

èHikâyelerde, olağanüstü olaylar ile gerçeğe uygun olaylar yan yana, iç içedir.

èHikâyelerin değişik yerlerinde tekrarlanan kalıplaşmış sözler vardır. "Soy soylamış, boy boylamış. Dedem Korkut gelmiş, görelim ne söylemiş." sözleri ile söz Dede Korkut'a geçer; olayı sonlandırır.

èYiğitlik, fedakârlık, aşk, boylar arasındaki savaşlar hikâyelerde işlenen başlıca konulardır. Hikâye-lerde kopuzun yanında davuldan da söz edilir.

èHikâyelerin değişmezlerinden birisi de avdır. Hemen hemen her hikâyede ava çıkılmaktadır. *Eser,

èTürklerin doğum, evlenme ve ölüm âdetleri, antları, çocuk oyunları, halk hekimliği ve halk baytarlığı, vb. konularda başvuru kaynaklarının başında Dede Korkut hikâyeleri gelir.

èHikayelerde ad koyma, toy etme (Toplantı yapıp karar verme) düğün, kız isteme, başlık alma, sövüş etme (misafir için hayvan kesme ),düş Yorma(Rüyaları Dede Korkut'a yorumlatma) gibi eski Türk geleneklerinden örnekler bulunmaktadır.

? ÇIKMIŞ SORU (I) Kitab-ı Dede korkut", sanatçısı belli olmayan, halkın ortak mal olan bir eserdir. (II) Nazım ve nesir karışım, on iki hikâyeden oluşur. (III) Hikâyelerde daha çok Oğuzların düşmanları ve insanüstü güçlerle savaşımları anlatılmaktadır. (IV) Her hikâye bağımsız olmakla beraber, çoğunda ortak kahramanlar bulunur ve her hikâyenin sonunda Dede Korkut söz alır. (V) Hikâyelerde adı geçen Dede Korkut kahramanlığıyla ün kazanmış Oğuz beylerinden biridir.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde verilen bilgi yanlıştır?    (1996 ÖYS)
A) I.           B) II.           C) III.           D) IV.           E) V.  

CEVAP E Hikâyelerde adı geçen Dede Korkut, Oğuz beylerinden biri değil bilge olarak anılır.

? ÇIKMIŞ SORU XIII. ve XIV. yüzyıllarda Doğu Anadolu ve Azerbaycan'daki Oğuz Türklerinin

hayat ve yaşayışlarını dile getiren destan şunlardan hangisidir?

A) Oğuz Kağan destanı   B) Dede Korkut destanı                  C) Alp Ertunga destanı

D) Ergenekon destanı                                      E) Şu destanı

CEVAP E XIII. ve XIV. yüzyıllarda Doğu Anadolu ve Azerbaycan'daki Oğuz Türklerinin hayat ve yaşayışlarını dile getiren destan, Dede Korkut destanıdır.