OLAY ÇEVRESİNDE OLUŞAN EDEBİ METİNLERDE TEMA

èEdebi bir eserde işlenen en üst düşünce, hayal veya görüşe "tema" denir.

èTema, eser dışında soyut bir kavramdır. Konu ise, temanın çok özel bir biçimde işlenmiş

ayrıntısıdır; somut niteliklidir.

èAynı temada sayısız edebî metin yazılır; ancak her edebî eserin sadece bir konusu vardır. Yaşama

sevinci, ölüm korkusu, gurbet duygusu, aşk, hayvan sevgisi, geçmiş özlemi, gelecek endişesi,

kıskançlık, mertlik, cömertlik ve benzeri kavramlar, tema olarak kullanılabilir.

è Eserde anlatılan her şeyde ve anlatma biçiminde temanın etkisi vardır.

Örnek "Ölüm" temasının işlendiği bir eserde, "ölüm karşısında duyulan hüzün" bu eserin konusu

olarak ifade edilebilir.

OLAY ÇEVRESİNDE OLUŞAN EDEBİ METİNLERDE DİL VE ANLATIM

DİL

èAnlatmaya bağlı edebi metinlerde dil, Anlatılanlar olayların durumuna göre yan anlamlarla

zenginleştirilmiş bir özelliktedir. Bu da her okundukları zaman yeniden kurulma ve anlaşılma imkânını

beraberinde getirir.

èKullanılan edebi dil, metnin kaleme alındığı dönemin sosyal hayatına, edebi zevkine ve anlayışına

göre değişkenlik gösterebilir.

èAnlatmaya bağlı edebi metinlerde kullanılan dilin, ele alınan temayla ve verilmek istenen mesajla

da doğrudan ilişkisi vardır.

ANLATIM

èAnlatmaya bağlı edebi metinlerde yazar, anlatma görevini bir anlatıcıya yükler. Okuyucu bütün

olup biteni bu anlatıcı aracılığıyla öğrenir. Yazarın görevi, kendi gibi kurmaca olan olay örgüsünü ve

olay örgüsünde yer alan diğer ögeleri anlatmaktır.

èYazar karakterlerden biriyse veya kendini hikâye kahramanlarından biri yerinde farz ediyorsa olay,

birinci kişi (şahıs) ağzından anlatılır. Olay, olaya şahit olan biri veya hikâyenin önemsiz bir

kahramanı, bir gözlemci tarafından anlatılırsa üçüncü kişi (şahıs) ağzından anlatılmış olur.

èAnlatmaya bağlı edebî metinlerde genel olarak üç tür bakış açısı kullanılır. Bir edebi metinde birden

fazla bakış açısıyla yazılmış bölümler bulunabilir.

1 Hâkim (İlahi) Bakış Açısı

èAnlatıcı, anlatılanların tamamını bilen bir varlıktır.

èKahramanların gizli konuşmalarını, kafalarından ve gönüllerinden geçeni anlatır.

èZaman zaman kendi yorumlarını ekleyebilir; açıklamalarda ve yargılarda bulunabilir.

èÜçüncü tekil kişi ağzından anlatım vardır.

2 Kahraman Anlatıcının Bakış Açısı

èOlayları anlatan kişinin bilgisi, kahramanlardan birinin bilgisiyle sınırlıdır.

èAnlatıcı kendisiyle ilgili olayları anlatırken 1. tekil kişiyi, diğer kişilerle ilgili olayları anlatırken

3. tekil kişiyi kullanır.

3 Gözlemci Anlatıcının Bakış Açısı

èAnlatıcı, bir kamera tarafsızlığıyla olup biteni ifade eder.

èOlaylar bize anlatılmıyor da kişinin gözünün önünde oluyormuş izlenimi verilir.

èKişiler ve iç dünyaları hakkında, kendi söyledikleri ve davranışları izlenerek bir fikir sahibi olunabilir. Anlatım, üçüncü tekil kişi ağzından yapılır.