PARAGRAFTA (PARÇADA) ANLAM
Bir düşünceyi, bir duyguyu, bir olayı tam olarak anlatabilmek için bir araya getirilen cümleler topluluğuna paragraf denir. Parçada anlam konusunu nokta atışı bilgiler verip ÖSYM tarafından sorulan soruların benzerleriyle pekiştirerek Paragrafın Anlam Yönü, Paragrafın Yapısı Paragrafın Anlatım Yönü Yeni Nesil Paragraf Soruları olmak üzere dört ana başlıkta anlatacağız.
1 Paragrafın Anlam Yönü
A. Paragrafta Ana Düşünce (Ana Fikir)
Parça ile ilgili en genel yargıyı bildiren ve parça tek cümlelik ortak düşüncesidir. Yazar bu parçayı hangi amaçla yazmıştır?
Bize ne anlatmak istemektedir? gibi soruların cevabını parçada ararsak ana düşünceye ulaşırız. Ana düşünce parçanın ilk cümlesinde, ortadaki cümlelerin birinde, son cümlesinde yer alabilir. Parçanın içinde bir cümle olarak değil bütününde de olabilir. Bu durumda parçayı bütün olarak değerlendirerek ana düşünceye ulaşılır. Parçada anlatılanlar atasözüyle veya bir deyimle de verilebilir.
Örnek Soru: Yaptığınız işlerde çok iyi olmanız güzel bir durum ama bununla yetinmemeniz lazımdır. İyi yaptığınız bir durumda yerinde saymanız, ölümü kabullenmek gibidir bana göre. İnsana düşen görev, iyi yapamadığı bir işin doğrusunu öğrenme ümidiyle denemektir.
Bu parçada insanla ilgili olarak vurgulanmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?
A) Başınıza gelen sorunların çözümünde çeşitli yollara başvurmalıdır.
B) Bildiklerini zenginleştirerek kendini yenilemelidir.
C) Hayatı iyi ve kötü yönleriyle tanımaya çalışmalıdır.
D) Bugüne kadar yaptıklarını bir öz eleştiriden geçirmelidir. E) Sorumluluklarını tastamam yerine getirmelidir.
CEVAP B Parçada yer alan “İyi yaptığınız bir durumda yerinde saymanız, ölümü kabullenmek gibidir bana göre.” cümlesinden hareketle insanla ilgili olarak vurgulanmak istenen düşünce insanın bildiklerini zenginleştirerek kendini yenilemesi gerektiğidir.
Örnek Soru:
Yazı yazmaya hevesli toy bir yazar bir gün, usta yazara yazdıklarını göstererek: “Yazmaya devam edeyim mi, etmeyeyim mi?” şeklinde bir soru yöneltir. O da: “Yazmamak elindeyse, yazma.” der. Çünkü gerçekten yazmaya hevesi olan insanlar için yazmamak imkansızdır.
Usta yazarın bu sözleriyle anlatmak istediği aşağıdakilerden hangisidir?
A) Toy yazarları kırmadan, onlara yardımcı olmak gerekir.
B) Ustalık mertebesine erişmemiş bir yazar, ustaların izlediği yoldan gitmelidir.
C) Genç yazarlar, olgunlaşmamış da olsa yapıtlarını ortaya çıkarırlar.
D) Başarılı, usta bir yazar için yazmak, güçlü bir tutkuya dönüşmüştür.
E) Usta yazarlar, tecrübeli yazarlara yol göstermekten kaçınmazlar.
CEVAP D Usta yazarın “Yazmamak elindeyse, yazma.” cevabını vermesi usta bir yazar için yazmak, güçlü bir tutkuya dönüşmüştür yorumuna ulaşmamızı sağlar.
Örnek Soru:
Türkçenin en güzel konularından paragraf konusu hiç de zor değil. Bir paragrafı anlayarak okumak, bir nevi matematik problemini başarıyla çözmeyle eş değerdir. Tabii bir problemi çözmek için paragrafı meydana getiren unsurları yerli yerinde kullanmak, paragraflar arasındaki bağlantıyı doğru kurmak bir gerekir. Bunun yanı sıra paragrafı anlamak için de onu oluşturan sözcüklerin anlamını bilmek ve bunların birbirleriyle bağlantılarını kavramak gerekir. Bundan ziyade, yansıttıkları fikri ve düşünsel düzeni görmek de lazımdır."
Bu parçada anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?
A) Fikirler kelimeler aracılığıyla dile getirilir.
B) Okunanların anlaşılmasında kelimelerin yeri ve bunlar arasındaki ilişki çok önemlidir.
C) Problemlerin çözümü için en önemli tavsiye okuduğunu anlamaya yönelik etkinlikler yapmaktır.
D) Duygu ve fikirlerin tastamam anlatımı, bunlara uygun kelimeler bulmayı gerektirir.
E) Her bilim dalının, kendine özgü anlamlar içeren kelimeleri ve kuralları vardır.
CEVAP B “Paragrafı anlamak için de onu oluşturan sözcüklerin anlamını bilmek ve bunların birbirleriyle bağlantılarını kavramak gerekir.” cümlesinden hareketle okunanların anlaşılmasında kelimelerin yeri ve bunlar arasındaki ilişki çok önemlidir,yargısına ulaşılabilir.
2. Paragrafta Yardımcı Düşünceler Parçada anlatılmak istenen düşünceler ortaya konurken açıklayıcı ve destekleyici nitelikte başka düşüncelerden yararlanılır. Bu düşüncelere yardımcı düşünce denir. Yardımcı düşünce soruları çözülürken önce soru (koyu renkle yazılan kısım), sonra parça, daha sonra da seçenekler okunur. Bu işlemden sonra seçeneklerdeki ifadeler parçadaki cümlelerle tek tek karşılaştırılır.
Örnek Soru:
Benim ansiklopediyle karşılaşmam daha doğrusu tanışmam, henüz ortaokul sıralarında iken bana verilen ödevi yapmak için kütüphaneye gittiğim günlere denk gelir. O senelerde herkesin bir ansiklopediye sahip olması neredeyse imkansız bir durumdu. Eşte, dostta, akrabada veya bir kütüpha- nede yer alır, ödünç alarak itina ile bakılabilir, dokunulabilir bir nesneydi. Bir ansiklopedinin sayfala- rını karıştırmak, bir konuyu arayıp bulmak, gezegenimizde keşiflerde bulunmaktan farksızdır bana göre. Şimdilerde durum ne yazık ki değişti. Yeni nesil, ansiklopedi bile karıştırmıyor. Kütüphaneye gitmek kitapların büyülü dünyasından, habersiz yaşıyorlar. Genellikle ödev verilen çocuk, internetten araştırmaya yöneliyor. Hiçbir çaba göstermeden internetten buldukları bilgiyi kopyalıyor; okuyup değerlendirmeden, hiçbir şey öğrenmeden götürüp veriyorlar.
Bu parçada belirtilenler arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) Süregelen bir tutuma gösterilen tepki B) Öğrenme coşkusunu tadamayış C) Elde ettiği bilgiyi özümseyememe D) Öğrencileri kolaycılığa sevk etme E) Hislerin başka insanlarla paylaşmaktan çekinme
CEVAP E Bu parçada belirtilenler arasında kişinin duygularını başkalarıyla paylaşamamasından bahsedilmemiştir.
3. Paragrafta Konu Parçada üzerinde durulan her türlü kavrama konu denir. Konu, yazarın mesajını okuyucuya ulaştıran bir araçtır.
Örnek Soru: Okuyucu, onun şiirlerini okurken dizelerin okyanusuna daldıkça yepyeni lezzetlerle, yeni bulgularla karşılaşacaktır. Sözün büyülü boyutlarının peşine düşecektir. Şiiri yeniden yaratım sürecine girecektir. Bu anlamda, herkesin ilk okuyuşunda anlayabileceği bir şiir değildir onun şiiri. Bir buz dağının görünmeyen tarafı demek hiç de yanlış olmaz. Tarihten felsefeye, farklı bilim dallarından damıtılmış bulgular, bunlarda birer desen olarak çıkar karşımıza. Bazen de bu bulgular, imgelere dönüşür; benzetmeler, mecazlar, istiareler şeklinde iç yüzeyini meydana getirir şiirlerin.
Aşağıdakilerden hangisi bu parçada sözü edilen şairin bir özelliği değildir?
A) Anlaşılırlık bakımından güç şiirler yazma
B) Şiirlerini kaleminden kağıdına damlatırken değişik alanlardaki çalışmalardan yararlanma
C) Sanatsal bir söyleyişi yeğleme
D) Yoruma açık şiirler oluşturma
E) Anlamı bir okuyuşta anlaşılacak kadar açık şiirleri değersiz bulma
CEVAP E Parçada sözü edilen şairin anlamca açık şiirleri değersiz bulma bir özelliğinden söz edilmemiştir.
4. Paragrafta Başlık Başlık, parçanın konusunu en iyi şekilde kapsayıp yansıtan ve birkaç sözcükten oluşan sözcük grubudur. Yaşamak güzel şey doğrusu Üstelik hava da güzelse Hele gücün kuvvetin yerindeyse Elin ekmek tutmuşsa bir de Hele tertemizse gönlün … Yukarıda bir bölümü verilen şiire bir başlık konulması istendiğinde şu önerileri sunabiliriz: Yaşamak ,Yaşama Sevinci , Yaşamak Güzel Şey Görüldüğü üzere bir metne uygun bir başlık bulmak için konuyu anlamalı ve metnin bütününü yansıtan en genel ifadeyi önermeliyiz.
5. Paragrafta Anahtar Kelimeler Bir parçanın bize anlatmak istediği anlam için en büyük ipucunu veren ana kavramlardır. “Çevreyi, tabiatı, olayları kısacası hayata dair her şeyi en kısa sürede hem de hiç çaba sarf etmeden öğrenmenin bir tek yolu vardır : Okumak. Okuyan insan her şeyden önce bildiklerinden hareketle kendine güvenir. Bu güveni sağlayan güç ise okudukça gelişen kelime dağarcığı, okuma kültürüdür. Okuyan ve kültürlü olarak tanınmaya başlayan insan çevresinin ufkunu geliştirir. Bu metindeki anahtar kelimeleri şöyle sıralayabiliriz: okumak, öğrenmek, güven, düşünce ufku, kültür.
6. Paragrafta Soru Bu tip sorularda sorulan bir soruya karşılık birtakım açıklamalar yapılmaktadır. Soru metninde genellikle parçanın hangi sorunun cevabı olduğu sorulur. Örnek Soru: Medyada kendi alanında her şeyi başaran ve oldukça deneyimli olan bilim adamları daha sık yer bulmaya başladı. Yaptıkları işler üzerinden deneyimlerini anlatıp güncel olaylarla ilgili görüşlerini bildirmeleri hatta yargıda bulunmaları çok sevindirici. Ancak uzmanı olmadıkları konularda da sorular sorulup yorum beklenmesi , çözüm önerileri bulmalarının istenmesi bu tür yayınların bazı şeyleri dikkate almadığını gösterir. Bunların en önemlisi bir durum ile ilgili durumları ele alıp incelemek ve çözüm önerileri bulmak sadece o alanda uzman kişilerin işidir. Bu cümleler aşağıdaki sorulardan hangisine karşılık olarak söylenmiş olabilir? A) Bir konuda deneyim sahibi olmak her sorunun çözümünde işe yarar mı? B) Deneyimli insanları pratik bilgisi mi yoksa teorik bilgisi daha değerlidir? C) Deneyimli ve bilgi insanların medyada boy göstermesi doğru mu? D) Bilgiye ulaşmada deneyimlerden yararlanmanın önemi nedir? E) Bir soruna çözüm bulmada en önemli görev medyaya mı düşer? CEVAP A Parçada bir konunun uzmanlarca medyada tartışılmasının öneminden bahsedilmiş. Uzmanlara sadece kendi alanlarıyla ilgili görüşlerinin sorulması gerektiği vurgulanmıştır.
7. Paragrafta Duygular Parçada yazarın iç dünyasına ait pişmanlık, küçümseme, beğenme, korku, sitem vb. izlenimlere yer verilmesidir. Okulun ikinci döneminin ilk günüydü. Dışarda sevimsiz bir rüzgâr esmesine rağmen çok güzel kar yağıyordu. Ders aralarında kaloriferin üzerine ellerimizi koyarak ısınmaya çalışıyor bir yandan da karın yağışını seyrediyordum. Kar tanelerinin süzüle süzüle yere inmesini seyretmekten büyük sevinç duyuyordum. Parçada “neşe, sevinç, heyecan” duygularından yararlanılmıştır. 8. Paragrafta Duyular Parçada yazar “görme, işitme, dokunma (hissetme), tatma, koklama” duyularından yararlanabilir. Örnek Soru: Kavakların, dişbudakların sarmaladığı yoldan geçerek yemyeşil bir çam ormanına giriyorum. Çok keskin bir reçine kokusu duyuyorum. Etrafım yeşilin her tonuyla kuşatılmış sanki. Birkaç adım ileride irice gövdeli, ihtiyar bir çam ağacı görüyorum. Altında saatlerce oturuyorum. Kekik kokuları geliyor burnuma. Bu parçada ayrıntıların seçiminde hangi duyulardan yararlanılmıştır? A) Görme-koklama B) Koklama-dokunma C) İşitme-dokunma D) Görme-işitme E) Koklama-işitme CEVAP A “ … yemyeşil bir çam ormanına giriyorum.” ifadesi ile görme duyusuna ‘’Kekik kokuları geliyor burnuma’’ ifadesi ile de koklama duyusuna yer verilmiştir.
