1. Anlatım Türleri (Anlatım Biçimleri)
Yazarın duygu veya düşüncelerini ya da bir olayı anlatırken kullandığı yöntemlerdir.
1.1. Betimleme (Betimleyici Anlatım, Tasvir)
Varlıkları sözle veya yazıyla anlatma, göz önünde canlandırmaya, tasvir betimleyici anlatım (tasvir etme) denir. Betimlemede gözlem esastır. Gözlemler kendi bakış açısına, kendi görüş ve değerlendiriş biçimine göre anlatılır.
Çıkmış Soru:
Soğuk bir İstanbul sabahı… Gökyüzünde bulut kaynıyor; yağmur yağdı yağacak… Biz yola koyuluyoruz. Yarım saat sürecek yolculuğumuzu, Maltepe'nin bildik sokaklarından geçerek bir an önce bitirme telaşındayız. Sokaklar, işe yetişmek için koşuşanlarla dolu. İnsanlar, rayların üzerinden, sağa sola bakarak, hızlı adımlarla geçiyor. Bir banliyö treni Gebze yönüne doğru gürültüyle yol alıyor.
Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerden hangisine başvurulmuştur?
A) Öyküleme – betimleme B) Açıklama – betimlemeC) Karşılaştırma – öyküleme
D) Tanımlama – açıklama E) Karşılaştırma – tanımlama (2002-ÖSS)
CEVAP A: Parçanın anlatımında öyküleme – betimlemeye başvurulmuştur.
Çıkmış Soru:
(I) Antakya'daki kazılarda Geç Hitit Dönemi'ne ait olduğu düşünülen kalıntılar ortaya çıkarıldı. (II) Buluntular arasında eşsiz, anıtsal boyutlarda bir insan figürüyle kabartmalı bir sütun altlığı yer alıyor. (III) Bazalttan yapılan her iki eserin de kaleye girişi sağlayan yapı kompleksi boyunca uzanan, yüzeyi taş döşeli koridorun altına gömüldüğü düşünülüyor. (IV) Bel hizasının hemen üstünden baş kısmına kadar olan yüksekliği 1,5 metreye ulaşan figür, dik duran bir insanı canlan- dırıyor. (V) Toplam boyu, büyük olasılıkla 3,5-4 metreyi bulan sakallı erkek figürünün, gözleri siyah ve beyaz taşlardan yapılmış.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde betimleyici ögelere yer verilmemiştir?
A) I B) II C) III D) IV E) V (2013-YGS)
CEVAP A: Parçadaki I numaralı cümlede betimleyici ögelere yer verilmemiştir.
1.2. Öyküleme (Öyküleyici Anlatım, Hikaye Etme)
Tasarlanmış veya yaşanmış bir olayın başkalarına sözle ya da yazıyla anlatıldığı anlatım biçimine öyküleme (hikâye etme) denir.
Öykülemede olaylar, kişi veya kişilerin başından belli bir yerde ve belli bir zamanda geçer. Betimlemede ise zaman akış içinde değildir ve kişi veya kişilerin başından geçen herhangi bir olay söz konusu değildir.
Çıkmış Soru:
Sofraya hep birlikte otururduk. Tahtadan, yuvarlak bir yer sofrasına, ayaklarımızı altımı- za alıp yan oturarak yaklaşırdık. Sofra örtüsünü dizlerimizin üzerine çekerdik. Babam bağdaş kurarak baş köşede otururdu. Beni sağına, kız kardeşimi de soluna alırdı. Karşısında annem otururdu. Babam, yemeğe başlamadan içimizden biri yanılıp da yemeğe uzanacak olursa, hiç acımadan kaşığının tersini, uzanan elin sırtına indirirdi.
Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerin hangisinden yararlanılmıştır?
A) Betimleme – öyküleme B) Öyküleme – örnek vermeC) Betimleme – açıklama
D) Açıklama – öyküleme E) Açıklama – örnek verme (1997-ÖSS)
CEVAP A: Parçanın anlatımında öyküleme ve betimlemeden yararlanılmıştır.
