B)Fiil Çekim Ekleri
1 Haber (Bildirme) Kipleri
a) Görülen Geçmiş Zaman (-di’li): –di
Örnek: geldi, gitti, sevdi, durdu, yaptı, dinledi, konuştu…
b)Duyulan Geçmiş Zaman (-miş’li, Öğrenilen)- -miş
Örnek: gelmiş, gitmiş, sevmiş, durmuş, yapmış, dinlemiş, konuşmuş…
c)Şimdiki Zaman: -yor,-makta ,-mekte
Örnek: gelmekte, gidiyor, sevmiş, durmakta, yapıyor, dinliyor, konuşuyor…
d)Gelecek Zaman: -acak,-ecek
Örnek: gelecek, gidecek, sevecek, duracak, yapacak, dinleyecek, konuşacak …
e)Geniş Zaman: -r,-ar,-er
Örnek: gelir, gider, sever, durur, yapar, dinler, konuşur …
2 Dilek (Tasarlama) Kipleri
a) Dilek (İstek) Kipi :-e,-a
Örnek: gele, gide, seve, dura, yapa, dinleye, konuşa …
b) Şart (Koşul) Kipi: -se,-sa
Örnek: gelse, gitse, sevse, dursa, yapsa, dinlese, konuşsa …
c)Gereklilik Kipi: -meli, -malı
Örnek: gelmeli, gitmeli, sevmeli, durmalı, yapmalı, dinlemeli, konuşmalı …
d)Emir Kipi: –
Örnek: gel–, git–, sev–, dur–, yap–, dinle–, konuş– …
Çekim ekleri ile ilgili öğrendiklerimizi çıkmış sorularla pekiştirelim.
Çıkmış Soru: Bu küçük kasaba geniş ve derin bir (I) vadinin içinde kurulmuştu. Dik, kayalık tepenin
üstündeki çok (II) eskilerden kalma (III) kalesi görkemiyle etkiliyordu insanı.
Alçacık damlı
(IV) dükkanların bulunduğu tarihi çarşısı da birçok yönden (V) görülmeye değerdi.
Bu parçada numaralanmış sözcüklerin hangisi, bir varlığın neye ait olduğunu belirten ek almıştır?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. (1998 ÖSS)
CEVAP C Bir varlığın neye ait olduğunu belirten ek iyelik ekidir .İyelik eki alan sözcük ‘’kalesi’’ sözcüğüdür.
Çıkmış Soru:
I. Teyzelerin dün sinemaya gittiler.
II. Çiçeklerine yazın bolca su vermelisin.
III. Kalemlerini başka kutuya yerleştirdi.
IV. Ceketlerimizi dolaba astım.
V. Evleri bize çok yakındır.
Yukarıdaki cümlelerin hangilerindeki altı çizili sözcüklerin aldığı ekler, onlara hem ikinci, hem
de üçüncü tekil kişiye ait olma anlamı katmıştır?
A) I. ve II. B) I. ve V. C) II. ve III. D) III. ve IV. E) IV. ve V. (2000 ÖSS)
CEVAP C Senin çiçeklerine onun çiçeklerine , senin kalemlerini onun kalemlerini
İkinci tekil kişi Üçüncü tekil kişi İkinci tekil kişi Üçüncü tekil kişi
iyelik eki iyelik eki iyelik eki iyelik eki
Çıkmış Soru: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde -dan, -den (-tan, -ten) eki almış olan kelime
ötekilerden farklı bir görevde kullanılmıştır?
A) Soğuktan dişlerimiz birbirine çarpıyordu. B) Gürültüden uyuyamadım.
C) Balkondan deniz görünüyor. D) Işıktan gözlerimiz kamaştı.
E) Dumandan hiçbir yeri göremiyorum. (ÖSS 1987)
CEVAP C A,B,D ve E seçeneklerinde dolayı anlamına gelen zarf tümleci görevinde C seçeneğinde ise dolaylı tümleç görevindedir.
Çıkmış Soru: Aşağıdakilerin hangisinde -la (-le) eki, ötekilerden farklı bir görevde kullanılmıştır?
A) Dallar, ilkbaharın tatlı rüzgârlarıyla kımıldıyordu. B) Her zamanki gibi bu işi de kolaylıkla başardı.
C) Ağlayan çocuğun yüzüne sevgiyle baktı. D) Sevinçle birbirlerine koşarak sarıldılar.
E) Ayağına kadar gelen topa hızla vurdu. (1986 ÖSS)
Çıkmış Soru: "Bu, resimdekilerden hangisinde belirtilmektedir?" cümlesinde geçen “-den” ekinin
görevi, aşağıdakilerin hangisine uymaktadır?
A) Okuldan geliyorum. B) Gelenlerden biri, kardeşimdir.
C) Kendisi uzaktan akrabamız olur. D) Hepsinden önce ben geldim.
E) Gerçekten güzel işler yapmış. (1981 ÖYS)
Çıkmış Soru: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, fiile eklenen -miş, -mış, -muş eki cümleye
"başkasından duyulma, aktarılma" anlamı katmaktadır?
A) Az ışıkta okuyorsun; gözün kanlanmış.
B) Çok yorulmuşsun; dinlenmen gerek.
C) Soğuktan dudakların çatlamış; biraz krem sür.
D) Ayşe dün sinemaya gitmiş; ama filmi beğenmemiş.
E) Pasta güzel olmuş; biraz daha alabilir miyim? (1981 ÖYS)
CEVAP D ‘’Ayşe dün sinemaya gitmiş; ama filmi beğenmemiş’’ cümlesinde beğen eylemine eklenen miş eki cümleye "başkasından duyulma, aktarılma" anlamı katmaktadır.
