SÖZCÜKTE YAPI
A KÖK
Kök: Sözcüğün anlamlı ve en küçük parçasıdır.
Su ,hava ,toprak, kalem, kitap gibi sözcükler herhangi bir ek almadığından kök halindedir.
Ancak Türkçede her sözcük bu şekilde değildir. Suyu, susuz, havayı, havasız, toprağı, topraksız , kalemsiz, kitabı ,kitaplık gibi sözcükler görüldüğü gibi çeşitli ekler almıştır.
Tanımdan hareketle bazı sözcüklerin kökünü bulmaya çalışalım.
Kitap lık kitaplık sözcüğünün anlamlı ve en küçük parçası kitap sözcüğüdür.
kök
Kalem i kalemi sözcüğünün anlamlı ve en küçük parçası kalem sözcüğüdür.
kök
Hava sız havasız sözcüğünün anlamlı ve en küçük parçası hava sözcüğüdür.
kök
Kök Çeşitleri
1 İsim (Ad) Kökü:
mak ,mek ekini alamayan köklerdir.
Buz ,masa, kapı sözcüklerini ele alalım. ve mak,mek eklerini getirelim.
Buzmak ,masamak, kapımak sözcüklerinin anlamı olup olmadığını düşünelim. Anlamı olmadığına göre bu sözcüklerin kökü isimdir.
2 Fiil (Eylem)Kökü:
mak,mek ekini alabilen köklerdir.
Topla ,başla ,konuş sözcüklerini ele alalım ve mak,mek eklerini getirelim.
Toplamak , başlamak, konuşmak sözcüklerinin anlamı olup olmadığını düşünelim. Anlamlı olduğuna göre bu sözcüklerin kökü fiildir.
3 Ortak (İkili, Kökteş) Kök:
Hem isim hem fiil kökü olarak kullanılabilen ve iki kullanım arasında anlam ilişkisi olan köklerdir.
Örnek Ben babamın eskilerinden uydurma şeylerle giyiniyordum.
İsim kökü
Geçen yıl aldığım ayakkabılar eskidi .
Fiil kökü
Örnek Evlerin önlerine kuru meşe dallarıyla örtülü çardaklar yapmışlar.
İsim kökü
Bu ulu ağaç yerlerde sürüne sürüne kurudu.
Fiil kökü
4 Sesteş (Eş Sesli) Kök:
Söylenişleri aynı ama anlamları farklıdır, aynı türden ya da farklı türden olabilir.
Örnek Ağzımı dolduran kocaman dil, kelimelere yer bırakmıyor ki.
İsim kökü
Şimdi bu elemanları ince ince dileceğim
Fiil kökü
Örnek Cılız dallar, yeşili fersiz, tırnak kadar yapraklar!
İsim kökü
Hızla içeri dalıp mumun başında duran adama doğru iki adım attı.
Fiil kökü
