ORGANİK BİLEŞİKLER 

Organik Bileşiklerin Sınıflandırılması

Hidrokarbonlar yapılarında C ve H bulunduran bileşiklerdir.

Genel olarak 2 grupta incelenebilir:

1.Alifatik Hidrokarbonlar

• Doymuş Hidrokarbonlar (alkanlar)

                       Düz zincirli Dallanmış Halkalı (siklo)

• Doymamış Hidrokarbonlar

                       Alkenler Alkinler 2.Aromatik Hidrokarbonlar

          a. Tek halkalı (benzen ve türevleri) b. Bitişik iki halkalı (naftalin ve türevleri) c. Bitişik çok halkalı olanlar

ALİFATİK HİDROKARBONLAR

• İçerdikleri bağ yapılarına göre 3’e ayrılırlar; Eğer bir alifatik hidrokarbonda karbon atomları arasında sadece tek bağ bulunuyorsa doymuş hidrokarbon (Alkan veya parafin) olarak adlandırılır.
• Karbon atomları arasında çift (C=C) ve üçlü (CºC) bağ içeren alifatik hidrokarbonlara doymamış hidrokarbonlar denir.
• Çift bağ bulunduran hidrokarbonlar Alken (veya olefin),
• Üçlü bağ bulunduranlar ise Alkin(veya asetilen) diye adlandırılır.

DOYMUŞ HİDROKARBONLAR ALKANLAR (PARAFİNLER)

• Genel formülleri CnH2n+2 (n=herhangi bir tam sayı) şeklinde olan bileşiklerdir.
• Bu bileşiklere, moleküllerindeki ikili ve üçlü bağ içerememeleri ve sadece karbon ve hidrojenden oluşmalarından ötürü doymuş hidrokarbon da denir.
• Alkan molekülünden bir hidrojen atomu çıkması ile kalan gruba alkil kökü denir.
• Alkil kökleri adlandırılırken türediği alkandan “an” eki kaldırılıp, “il” eki getirilir.
• Alkil kökleri kısaca (R-) şeklinde gösterilir. R harfinin yanındaki çizgi, alkil kökündeki karbonun doymamış olduğunu gösterir.

Alkanların ilk dört üyesi oda sıcaklığında gaz haldedir ve petrol gazlarıdır.

SIKLOALKANLAR 

• Halkalı yapıya sahip doymuş hidrokarbonlardır.
• İlk üyesi 3 karbonlu siklopropandır

Alkanların formülü ve ilgili alkil kökler 

Alkanların Adlandırılması 

Organik bileşiklerin adlandırılması International Union of Pure and Applied Chemistry (Uluslararası Kuramsal ve Uygulamalı Kimya Birliği) kurallarına göre yapılır. Kısa adı IUPAC olan bu kurumun organik bileşiklerin adlandırılması için kabul ettiği bazı sayılar ve bu sayıların Latince okunuşları aşağıda gösterilmiştir. 

1 Mono  2 Di   3 Tri   4 Tetra  5 Penta    6 Hekza  7 Hepta  8 Okta  9 Nona  10 Deka 

Dallanmış alkanların adlandırılması aşağıdaki kurallara göre yapılır:

 1. Moleküldeki en uzun karbon zinciri seçilir. Seçilen bu zincire ana zincir denir. Ana zincir dışında kalan gruplara yan grup ya da dal denir. 

2. Ana zincirdeki karbon atomlarına numara verilir. Numaralandırma yan gruba en yakın uçtan başlanarak yapılır. 

3. Ana zincirde birden fazla yan grup varsa iki uçtan başlanıldığı zaman karşılaşılan ilk yan gruba bakılır. İlk yan gruplar ana zincirin uçlarına eşit mesafede ise ikincilere, onlar da eşitse diğerlerine bakılır. 

4. Her iki uçtan başlanıldığı zaman yan grupların bağlı olduğu karbonlar aynı numarayı alıyorsa numaralandırma işlemi yan grupların alfabetik önceliğine göre yapılır. Alfabetik önceliği olan grubun ana zincirde bağlı olduğu karbon atomu daha küçük numarayı alacak şekilde numaralandırma yapılır. Alfabetik önceliğe bakılırken yan grupların isimleri dikkate alınır. di-, tri- ve sekonder- gibi ekler alfabetik sırada dikkate alınmazken izo- ve neo- ekleri alfabetik sırada dikkate alınır. 

5. Verilen bileşikte ana zincir bulunurken bütün karbon atomları açık şekilde yazılır. 

6. Bileşiğin adı yazılırken önce yan grupların ana zincirde bağlı oldukları karbon atomunun numarası, sonra yan grubun adı yazılır. Numaralarla kelimeler kısa çizgi (-) ile ayrılır. Daha sonra boşluk bırakılmadan ana zincirdeki karbon sayısına karşılık gelen alkanın adı yazılır. 

7. Bileşikte birden fazla yan grup varsa yazma işlemi yan grup numarasına bakılmaksızın alfabetik sıraya göre yapılır. 

8. Bileşikte aynı yan gruptan birden fazla varsa her yan grubun bağlı olduğu karbonların numaraları aralarına virgül koyularak ayrı ayrı yazılır ve kaç tane olduğu yan grubun adından önce Latince di-, tri-, tetra- gibi sayı belirten eklerden biriyle belirtilir.

Alkanların Özel (Yaygın) Adlandırılması 

Ana zincirde herhangi bir dallanma yoksa ana zincirin adının başına n- getirilir. Bu tür alkanlara normal alkan denir. 

Ana zincirin 2. karbonuna 1 tane metil grubu bağlı hidrokarbonlar, alkanın adının önüne izo- eki getirilerek adlandırılır. 

Ana zincirin 2. karbonuna 2 tane metil grubu bağlı hidrokarbonlar, alkanın adının önüne neo- eki getirilerek adlandırılır.

 Alkanların özel adlandırılmaları yapılırken n-, izo- ve neo- ön eklerinden sonra moleküldeki toplam karbon sayısına karşılık gelen alkanın adı yazılır. 

Halkalı Alkanlar (Sikloalkan) 

Karbon atomlarının halka oluşturacak şekilde dizilmesiyle oluşan alkanlara halkalı alkanlar (sikloalkan) denir. Halkalı alkanların karbonları arasındaki bağ sayısı, aynı karbon sayılı düz zincirli alkanlardan fazla, hidrojen sayısı ise azdır. Örneğin propan ve siklopropan molekülleri incelenirse

Alkanların Özellikleri 

- Alkanlar apolar yapıdadır. 

- Apolar yapılı moleküller arasında London kuvvetleri etkindir. 

- Molekülün büyüklüğü ve temas yüzeyi arttıkça London kuvvetleri artar. 

-  Karbon sayısı arttıkça alkanların kaynama noktası (KN) yükselir. 

- Alkanlarda dallanmanın artması temas yüzeyini azaltacağından kaynama noktasını düşürür. 

- Alkanların ilk 4 üyesi standart şartlarda gaz, karbon sayısı 5’ten 17’ye kadar olan alkanlar standart şartlarda sıvı, karbon sayısı 17’den fazla olan alkanlar ise standart şartlarda katı hâldedir. 

- Alkanlar apolar yapıda oldukları için suda çözünmez. 

- Ancak karbontetraklorür ve benzen gibi apolar çözücülerde çözünür. 

- İki molekül arasında CH2 kadar fark olması durumuna homolog sıra denir. Alkanlarda karbon sayısı ardışık iki molekül arasında CH2 kadar fark olduğundan alkanlar homolog sıra oluşturur. 

- Günümüzde daha çok yakıt olarak kullanılan alkanların ana kaynağı; petrol, kömür ve doğal gaz gibi fosil yakıtlardır. 

- Alkanlar genellikle ham petrolün rafinerilerde damıtılmasıyla elde edilir. 

Alkanların Kimyasal Tepkimeleri 

Yanma Tepkimeleri Alkanlar yandıklarında CO2, H2O oluşur. Genellikle yakıt olarak kullanılan alkanların karbon sayıları artıkça yanma sonucu açığa çıkan ısı miktarı artar. Alkanların genel yanma tepkimeleri aşağıdaki gibidir.