II. Meşrutiyet'in İlanı (23 Temmuz 1908): II. Abdülhamit'in ülkeyi tek başına idare ettiği dönemde, meşrutiyet yanlısı aydınlar İttihat ve Terakki Cemiyeti'ni kurarak istibdat yönetimine karşı harekete geçtiler. Cemiyete bağlı subaylar Makedonya'da dağa çıktılar. Cemiyet Kanun-ı Esasi'nin uygulanmasını istedi. İsyanı bastırmak için görevlendirilen Osmanlı birlikleri başarı sağlayamadı. İsyanın daha fazla büyümesini istemeyen II. Abdülhamit Meşrutiyeti ilan etti. II. Meşrutiyet döneminde Türkçülük politikası güçlendi. Seçimler yapılarak Meclis-i Mebusan açıldı. İttihat ve Terakki Fırkası mecliste çoğunluğu sağlayarak yönetimde söz sahibi oldu. Anayasada köklü değişiklikler yapılarak meclisin gücü artırıldı, padişahın yetkileri azaltıldı Temel hak ve özgürlükler genişletildi ve parlamenter sisteme geçildi. Bu arada II. Meşrutiyet'in getirdiği karışıklık ortamında, Bulgaristan bağımsızlığını ilan etti. Avusturya Bosna-Hersek'i ilhak etti. Yunanistan Girit adasını topraklarına kattı.
31 Mart Olayı (13 Nisan 1909): Meşrutiyete karşı olanlar avcı taburları ile birleşerek İstanbul'da büyük bir isyan başlattı. Selanik'ten gelen Hareket Ordusu bu isyanı bastırdı. Tarihimize 31 Mart vakası olarak geçen bu olaydan sonra İttihat ve Terakki Partisi daha da güçlendi ve bu olaydan dolayı sorumlu tutulan Sultan II. Abdülhamit tahttan indirilerek yerine V. Mehmet Reşat padişah oldu.
Osmanlıyı Kurtarmak İçin Ortaya Çıkan Düşünce Akımları
Osmanlıcılık: Genç Osmanlılar Cemiyeti bu düşüncenin savunuculuğunu yaptı. Bu fikrin amacı, Osmanlı İmparatorluğunda yaşayan bütün milletleri adalet, eşitlik ve hürriyet ölçüleri içinde bir arada tutmak ve Osmanlılık duygusu ile Osmanlı toplumunu oluşturmaktı. Temsilcileri Ziya Paşa, Mithat Paşa, Namık Kemal'dir. Bu akımının etkisiyle meşrutiyet ilan edilmiştir. Balkan milletlerinin Osmanlıdan ayrılmasıyla geçerliliğin kaybetmiştir.
İslamcılık: Bu akımın çıkış nedeni, Balkanlardaki Panslavizm politikasını etkisizi hale getirmek, Müslümanların devlete bağlılığını sağlamaktır. Amacı, imparatorluğun parçalanması tehlikesine karşı Müslüman toplumları halifelik makamının bütünleştirici etkisi altında bir çatı altında toplamaktı.
Temsilcileri: Mehmet Akif, Said Halim Paşa gibi aydınlardır. I. Dünya Savaşı'nda Arapların İngilizlerle hareket etmeleri üzerine geçerliliğini kaybetmiştir.
Türkçülük: Çıkış nedeni, İttihat ve Terakki döneminde imparatorluk içinde yaşayan Türkleri dil ve kültür birliği etrafında birleştirme isteğidir. Bu akımın amacı, Türkleri milli bir duygu ile birleştirerek Osmanlı bayrağı altında kuvvetli bir unsur olarak yeniden dünya devletleri arasına sokmaktı. Temsilcileri Enver Paşa, Ziya Gökalp, Mehmet Emin Yurdakul, Yusuf Akçura, Ömer Seyfettin gibi isimlerdir. Balkan Savaşları sonunda güçlenen bu akım Kurtuluş Savaşı'nın da lokomotifidir.
Batıcılık: Bu akımın amacı, Türk toplumuna Batıda gelişen düşünce yönetim biçimi ve yaşam tarzını getirerek ülkenin gelişmesini ve kalkınmasını sağlamaktı. Akımın temsilcileri Tevfik Fikret, Celal Nuri, Abdullah Cevdet, Suphi Ethem gibi isimlerdir. Batının sadece bilim ve tekniğinin alınması gerektiğini savunan anlayış ise yeni Türk devletinin kuruluşunda etkili olmuştur.
Adem-i Merkeziyetçilik: Prens Sabahattin tarafından savunulmuştur. Merkezi hükümetin yetkilerinin azaltılması ve imparatorluk içindeki çeşitli unsurların yönetime katılmasının artırılması amaçlanmıştır. Bir anlamda yerinden yönetim anlayışıdır.
V. MEHMET REŞAD DÖNEMİ (1909–1918)
Trablusgarp Savaşı (1911)
Savaşın Sebepleri
a) İtalya'nın Trablusgarp'ı sömürgeleştirmek istemesi
b) Trablusgarp'ın hammadde kaynakları bakımından zengin olması
c) Osmanlı Devleti'nin Trablusgarp'ı savunacak gün olması
İtalya bölgeye asker çıkardı. Osmanlı Devleti Mısır'ın İngilizlerin elinde olmasından dolayı karadan yardım gönderemedi. Bölgeye gizlice gelen Enver ve Mustafa Kemal beylerin başında olduğu milliyetçi subaylar bölge halkını örgütleyerek İtalyanları kıyıdan içerilere sokmadı. Derne, Tobruk ve Bingazi'de İtalyanlar yenildi. İtalyanlar Osmanlı Devleti'ni barışa zorlamak için On İki Ada'yı işgal ettiler. Bu sırada Balkan Savaşı çıktığı için İtalyanlarla Osmanlı Devleti arasında Uşi Antlaşması imzaladı. 18 Ekim 1912'de yapılan antlaşma ile Osmanlı, Afrika'daki son toprak parçasını da kaybetti.
