CUMHURİYET DÖNEMİ'NDE EĞİTİM. Millî Mücadele sonrası dönemde Türk toplumunun çağdaş uygarlık düzeyine ulaştırılması amacıyla köklü inkılap hareketlerine girişildi. Bu dönemde, ana hedef milli, çağdaş ve laik bir toplum meydana getirmekti. Atatürk, eğitimin temel amacını Türkiye'nin milli varlığının ve geleceğinin korunması olarak değerlendirmiştir. Bundan dolayıdır ki, yaptığı konuşmalarında Atatürk, en fazla eğitimin milliliği üzerinde durmuştur. Eğitime çok önem veren Atatürk, bunu daha milli mücadele devam ederken, Ankara'da topladığı Maarif Kongresi'nde göstermiştir. Bu kongrede, yurdun değişik yörelerinden 250'den fazla erkek ve kadın öğretmen bir araya gelmiş, Mustafa Kemal Paşa, Maarif Kongresi'nin açılışında yaptığı konuşmada, mevcut eğitim sistemini eleştirerek ülkenin geri kalmasında oynadığı role dikkatleri çekmiş, yeni devletin eğitim politikasının doğu ve batı etkisinden uzak milli bir politika olacağını vurgulamıştır. Maarif Kongresi'nde ele alınan başlıca konular, ilkokul ve orta öğretim programları ve köy öğretmeni yetiştirilmesi idi.
Cumhuriyet Dönemi Eğitim Felsefesi. Milli eğitimin amacı, milli egemenlik ve tam bağımsızlık ilkelerini benimsemiş, milli birlik ve bütünlüğe önem veren nesillerin yetiştirilmesi olarak belirlenmiştir. Nitekim, Mustafa Kemal Paşa 1922'de Meclis'te yaptığı bir konuşmasında, "Yetişecek çocuklarımıza ve gençlerimize görecekleri eğitimin sınırı ne olursa olsun her şeyden evvel Türkiye'nin bağımsızlığına, kendi benliğine, milli özelliklerine düşman olan bütün unsurlarla mücadele etmek lüzumu öğretilmelidir" demiştir. Cumhuriyet Dönemi'nde Türk toplumunun çağdaşlaştırılması için eğitimin laik esaslara göre yeniden düzenlenmesi gerektiği savunulmuş, bu yöndeki girişimlere ağırlık verilmiştir.. Böylece ümmet toplumundan ulus toplumuna geçiş sağlanmaya çalışılmıştır. Cumhuriyetin ilk yıllarından eğitim politikasının tespiti için oluşturulan Misak-ı Maarif'te eğitim ve öğretimin hedeflerini belirleyen şu ilkelere yer verilmiştir: İlköğretimi genel hale getirmek, herkese okuma yazma öğretmek, vatandaşları milliyetçi, halkçı ve cumhuriyetçi yetiştirmek ve s.
Cumhuriyet Dönemi Eğitim Alanında Düzenlemeler. 3 Mart 1924 tarihli Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile şunlar gerçekleştirildi: Ülkedeki bütün medrese ve okullar Milli Eğitim Bakanlığına bağlandı. Din uzmanı yetiştirmek için İstanbul Darülfünununa bağlı 'İlahiyat Fakültesi' ile değişik bölgelerde İmam Hatip okulları açılması kararlaştırıldı. Eğitim merkezileştirilerek devletin kontrol ve denetimine geçti. Mektep-medrese ayrılığının önüne geçilmeye çalışıldı. Azınlık ve yabancı okulları denetim altına alındı. Öğretmen okullarının sayılarının artırılmasına başlandı. Medreselerin kapatılması süreci başlatıldı. Öğretim birliğini engelleyecek ve laikleşmeyi önleyecek faktörler ortadan kaldırıldı. Ayrıca, eğitim programları yeniden düzenlendi. Ders kitapları yeniden hazırlandı. Cumhuriyet ideolojisini yerleştirecek konulara ağırlık verildi. Tevhid-i Tedrisat Kanunu, Milli Eğitim Bakanlığı'nın elindeki okulların sayısını arttırmış, medreseler ve diğer dinî okullar süreç içinde kapatılmıştır. Okulların dereceleri, ders kitapları, müfredat programları yeniden belirlenmeye çalışılmıştır. İlköğretime büyük önem verildi. İlköğretim parasız ve zorunlu hale getirildi. 1924 tarihli ilköğretim müfredatında kız ve erkek ilkokulları için ayrı ayrı program hazırlanmış, kız ilkokullarının programına "ev idaresi", "dikiş, biçki, nakış" dersleri eklenmişti. 1926 yılında yatılı olmayan ortaöğretim okullarında kız-erkek ayırımı kaldırılarak karma öğretim getirildi. Kız liselerinin öğretim süresi bakımından erkek liselerine eşit olması kabul edildi. Mesleki ve teknik eğitim ön plana çıkarıldı. Bu konuda yabancı uzmanlar davet edilerek onların bilgi ve tecrübelerinden yararlanıldı. Okur-yazar oranını arttırmak için millet mektepleri açıldı. Yeni harfleri öğretmek için köylerde 12-45, kentlerde 16-45 yaşları arasındaki herkesin okuma-yazma belgesi alması zorunlu hale getirildi. Okulu olmayan yerlere gezici millet mektepleri gönderildi. Dört aylık bu kurslarda okuma yazma, hesap, sağlık ve yurt bilgisi dersleri verildi. 'Halk Okuma Odaları' açılarak halka okuma alışkanlığı kazandırılmaya çalışıldı. 1927 yılından itibaren de kız sanat okulları, kız enstitüleri, kız olgunlaşma enstitüleri ve kız teknik öğretmen okulları gibi kurumlarla örgün bir kız eğitimi uygulanmaya başlandı. Ticaret ortaokulları kuruldu, daha sonrada ticaret liselerinin temelleri atıldı. Darülfünun 'da reform yapılmasına karar verildi. 31 Mayıs 1933'de darülfünunun yerine İstanbul Üniversitesi kuruldu. Üniversite, Edebiyat, Fen, Tıp ve Hukuk Fakülteleri olarak yeniden teşkilatlandırıldı. Tevhid-i Tedrisat Kanunu gereği açılan "İlahiyat Fakültesi", İslam Tetkikleri Enstitüsü olarak düzenlendi. Ankara'daki Hukuk Mektebi 1934'de Hukuk Fakültesi haline getirildi. Yüksek Ziraat Mektebi 1933'te Yüksek Ziraat Enstitüsü olarak düzenlendi. Türk dilinin ve tarihinin bilimsel metotlarla araştırılması için 1936'da Ankara'da Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi kuruldu. Mülkiye Mektebi, Siyasal Bilgiler Okulu olarak Ankara'da yeniden düzenlendi. Ankara Üniversitesi'ni (1946) meydana getiren bu okullarla Türkiye'de yükseköğrenimin geliştirilmesi sağlandı. Dini propaganda yapmamaları ve devletin kanunlarına uymaları şartlarıyla Rum, Ermeni ve Yahudilere ait azınlık okulları, yabancı okulları Lozan'da alınan karar uyarınca Türkiye'deki faaliyetlerini sürdürebileceklerdi. Tevhid-i Tedrisat Kanunu azınlık ve yabancı okullarında da uygulandı. Yabancı okullar devlet denetimi altına alındı. Bu okullar yabancı müdür yanında MEB tarafından atanan bir Türk müdür yardımcısı bulunduracaklardı. Bu doğrultuda yapılan denetimler sonucunda kurallara uymayan okullar kapatıldı. Söz konusu uygulamalara karşı çıkan ülkeler uyarılarak, konunun bir iç mesele olduğu ifade edildi. Kültürün ve dilin millileşmesi için 1928'de Latin harfleri kabul edildi.
