TEMEL KAVRAMLAR VE SAYILAR A. Rakam ve Sayı Sayıları ifade etmek için kullanılan sembollere rakam adı verilir. Örnek: 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9 Çokluk belirtecek şeklide, rakamların bir araya getirilmesiyle oluşan ifadelere sayı adı verilir. Örnek: -8 , 9 , 17 , 2/3 , √41 , π Not:Her rakam bir sayıdır. Ancak, her sayı bir rakam değildir. B. Sayı Kümeleri 1. Doğal Sayılar N = 0,1,2,3,... kümesinin elemanlarının her birine doğal sayı denir. Dikkat: Sıfır hariç tüm doğal sayılar pozitif doğal sayıdır. 2. Sayma Sayıları N+ = 1,2,3,... kümesinin elemanlarının her birine sayma sayılar(pozitif doğal sayı) denir.
3. Tam Sayılar Z = ... , -2,-1,0,1,2, ... kümesinin elemanlarının her birine tam sayı denir. Burada, Z+ = 1,2,3, ... kümesinin elemanlarının her birine pozitif tam sayı denir. Z- = ... , -3,-2,-1 kümesinin elemanlarının her birinenegatif tam sayı denir. Dikkat: 0 tamsayısı ne negatif ne de pozitiftir. Diğer bir ifade ile işareti yoktur. Böylece, tam sayılar kümesini Z = Z+ U Z- U 0 şeklinde ifade edebiliriz. NOT: Her doğal sayı aynı zamanda bir tam sayıdır.
4. Rasyonel Sayılar b ≠ 0 ve a ile b birer tam sayı olmak üzere a/b şeklinde yazılabilen sayılara rasyonel sayı denir. O halde rasyonel sayılar kümesini Q =(a/b) : a,b ∈ Z ve b ≠ 0 olarak ifade edebiliriz. NOT: Her tam sayı paydası 1 olan bir rasyonel sayıdır.
5. İrrasyonel Sayılar Rasyonel olmayan sayılara irrasyonel sayılar denir. Yani b ≠ 0 ve a ile b birer tam sayı olmak üzere a/b şeklinde yazılamayan sayılardır. Ondalık gösterimlerine bakıldığında ise virgülden sonra belli bir kurala göre gitmeyen sayılardır. Bu sayılar Q' ile gösterilir.
6. Reel ( Gerçek ) Sayılar Rasyonel sayılar kümesiyle irrasyonel sayılar kümesinin birleşimi olan kümeye reel (gerçel) sayılar kümesi denir. Reel sayılar kümesi = R = Q U Q' şeklinde ifade edilebilir. O halde bu bilgilerimizden yola çıkarak aşağıdaki genellemeye ulaşabiliriz. R: Reel Sayılar Kümesi Q: Rasyonel Sayılar Kümesi Z: Tam Sayılar Kümesi N: Doğal Sayılar Kümesi
C. Sayı Çeşitleri 1. Çift Sayı n∈ Z olsun. Genel ifadesi 2n olan tam sayılara çift sayıdır. Ç = ... , -2n , ... , -4 , -2 , 0 , 2 , 4 , ... , 2n , ... kümesinin elemanlarının her biri çift sayıdır. Ç bir çift sayı olsun. O halde,
2. Tek Sayı n∈ Z olsun. Genel ifadesi 2n+ 1 olan tam sayılara tek sayı denir. T = ... , -(2n + 1) , ... , -3 , -1 , 1 , 3 , ... (2n +1) , ...} kümesinin elemanlarının her biri tek sayıdır. K tek sayı olsun. O halde,
T bir tek sayı ve Ç bir çift sayı olsun. O halde,
3. Pozitif Sayı ve Negatif Sayı Sıfırdan büyük her reel (gerçel) sayı pozitif sayıdır. Sıfırdan küçük her reel (gerçel) sayı ise negatif sayıdır. a,b,c,d ∈ R ve a < b < 0 < c < d olmak üzere,
e > ç ise, f pozitif sayıdır. e < ç ise, f negatif sayıdır.
4. Asal Sayı Kendisinden ve 1 den başka herhangi bir pozitif tam sayıya tam bölünmeyen doğal sayılara asal sayı denir. Örnek: 2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19 NOT: En küçük asal sayı 2 dir. Ayrıca, 2 den başka çift asal sayı yoktur. Dikkat: Asal sayıların çarpımı asal değildir. Bilgi:Asal olmayan, 1 den büyük tam sayılara bileşik sayı denir.
5. Aralarında Asal Sayılar a ve b iki tam sayı olsun. Bu iki sayının 1 den başka ortak böleni yoksa bu sayılara aralarında asal sayılar denir. a ile b aralarında asal ise, aralarındaki oran en sade biçimdedir. Örnek: 22 ve 39 sayılarının aralarında asal olup olmadıklarını inceleyelim. 22 sayısının bölenleri: 1,2,11,22 39 sayısının bölenleri: 1,3,13.39 Bu iki sayının tek bir ortak böleni vardır da 1 sayısıdır. Böylece 22 ile 39 sayıları aralarında asaldır. D. Ardışık Sayılar Belirli bir kural doğrultusunda art arda gelen sayı dizilerine ardışık sayılar denir. n bir tam sayı olsun. O halde,
n, n + 1, n + 2, n + 3 dır.
2n, 2n + 2, 2n + 4, 2n + 6 dır.
2n + 1, 2n + 3, 2n + 5, 2n + 7 dir.
5n, 5n + 5, 5n + 10, 5n + 15 dir. n bir sayma sayısı olsun. Bu durumda,
BAZI ARDIŞIK SAYILARIN TOPLAMI
1 + 2 + 3 + ... + n = ( n . (n + 1)) / 2
2 + 4 + 6 + ... + (2n) = n.(n + 1) dir.
1 + 3 + 5 + ... + (2n + 1) =n²
Terim Sayısı = (Son Terim - İlk Terim) / Artış Miktarı + 1 Ortanca Terim = (İlk Terim + Son Terim) / 2 r: İlk Terim n: Son Terim x: Artış Miktarı ise, r + (r + x) + (r + 2x) + (r + 3x) + ... + n = Terim Sayısı . Ortanca Terim = [ ( (n - r) / x ) + 1] . [(r + n) /2]
E. Faktöriyel 1 den n ye kadar olan sayıların çarpımına n faktöriyel denir ve n! şeklinde gösterilir.