MODERNİZM VE MODERN ESERLERİN ÖZELLİKLERİ  

èGeleneksel olanın bir kenara bırakılıp yeni bir kültür icat edilmesi gerektiği fikri savunulur.       

èTarih yerine efsaneler tercih edilir.

è "Yerleşik kurallara ve toplumun bayağılığına isyan" düşüncesi ağırlık kazanmıştır.

èDuygu, düşünce ve davranışlarıyla insanın karmaşık bir varlık olduğu kabul edilmiştir.

è "Olay", "karakter" ve "çevre" önemsizleştirilmiş; "simge", "imge", "ritim" ve "bakış açısı" gibi ögeler öne çıkarılmıştır.

èEserlerde bilinç akışı, iç konuşma ve iç diyalog gibi teknikler kullanılmıştır. "Bilinç akışı" tekniğinde kişilerin düşünceleri, mantıksal ve zamansal olarak bağlantısız sıçramalar yapar. Kişi, aynı zaman dilimi içinde, değişik zaman dilimlerini yaşar. Kişilerin psikolojik özellikleri ön plandadır, toplum içindeki yerleri ve değerleri pek önemsenmez.

èModernizmi esas alan eserler, varoluşçuluk akımından etkilenmiştir. Varoluşçuluğa göre, birey kendi özünü arar, kendisi olmaya çabalar ve bu bakımdan birey, yaşadığı toplumla çatışma içindedir.

èDil ve anlatımda gelenekselin dışında arayışlara gidilir. Çağrışımlar ve semboller kullanılır.

èSimgelere, mitolojiye, efsanelere, mistisizme ve fanteziye yönelme olur.

è James Joyce, Franz Kafka, Wirginia Wolf, Marcel Proust, Sait Faik Abasıyanık, Yusuf Atılgan, Oğuz Atay, Orhan Pamuk, Haldun Taner, Adalet Ağaoğlu, İnci Aral, Pınar Kür, Buket Uzuner, Bilge Karasu, Nezihe Meriç, Vüsat Orhan Bener, Ferit Edgü, Nazlı Eray, Ayşe Kulin, Leyla Erbil, Elif Şafak, Hasan Ali Toptaş, Peride Celal, İlhan Oktay Anar, Erhan Bener, Ahmet Altan, Selim İleri, Nedim Gürsel, Ayla Kutlu, Rasim Özdenören, Füruzan, Tahsin Yücel, Oya Baydar, İhsan Oktay Anar, Latife Tekin, Elif Şafak, Metin Kaçan gibi ismiler bu akımı benimsemiştir.

? ÇIKMIŞ SORU Böyle şaşırırsan, kimseye dikkat edecek durumda olamazsın. Esat'ın yüzüne baktı. Gülümseyişi kaybolmuştu. Kaçırdım: Yüzünün nasıl değiştiğini kaçırdım. Kız kardeşi de solgun, kapıya yaslanmış duruyor. Esat, kız kardeşine baktı: "Kız kardeşim Aysel. Adınızı bilmiyorum." Kolay bir soru. "Turgut. Turgut Özben. Okuldan arkadaşıydım." Hayvanlar gibi koklaşarak anlaşamıyoruz. Hazırlıksız geldiğim anlaşılıyor. İstemediğim sözlerle başlamak istemiyorum. Aşağıdakilerden hangisinin anlatım tutumu, bu parçadaki anlatım özelliklerine daha uzaktır?

A) Bilge Karasu                                  B) Ayşe Kulin                      C) Yusuf Atılgan

D) Orhan Pamuk                                                E) Tezer Özlü       (2014 EDEBİYAT ÖABT)

CEVAP B Verilen parça Modernizm'i esas alan bir eserde alınmıştır. Bilge Karasu, Yusuf Atılgan,  Orhan Pamuk, Tezer Özlü bu tarz romanlarıyla tanınır. Ayşe Kulin ise kaleme aldığı biyografik eserleri ve romanlarıyla tanınan yazarlardan biridir.

? ÇIKMIŞ SORU --- romanları birbirinden izler taşır. Örneğin, Her Gece Bodrum'da geçen "güzelliklerle donatılabilecekken ölüme bıraktığımız bir ilişki" sözü "Ölüm İlişkileri"; Ölüm İlişkileri'nde Belkıs'tan söz ederken geçen "Herkes onu bir cehenneme çağırmıştı." sözü de Cehennem Kraliçesi romanının adı olmuştur. Bu parçanın başına aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?      (2014 EDEBİYAT ÖABT)

A) Selim İleri     B) Adalet Ağaoğlu     C) Nedim Gürsel     D) Lâtife Tekin     E) Leylâ Erbil

CEVAP B "Her Gece Bodrum" ve "Ölüm İlişkileri" adlı eserler Selim İleri'ye aittir.

POSTMODERNİZM VE POSTMODERN ESERLERİN ÖZELLİKLERİ

è Postmodernizm, modernizmin "sorgulanmadan, herkes tarafından kabul edilmesi gereken evrensel değerler olduğu" görüşünü reddederek ortaya çıkmıştır.  

èPostmodernizm'de gerçeklik unsurundan çok "kurmaca" ön plandadır.

è Çok yönlü, çok kültürlü, değişik bakış açılı romanlar yazılır.

è Gerek bireyler ve kişilikleri açısından gerekse olaylar açısından parçalanmışlık öne çıkar.

èAmaç, olay anlatmak değil, olayın oluşturduğu izlenimleri, duyguları anlatmaktır. "Karamsarlık, yalnızlık, bunalım, gerçek arayışı" gibi duygular ifade edilir.

èPostmodern romanlarda kronolojik bir olay veya anlatım yoktur. Yazar, duruma göre zamanda geriye dönüş veya zamanda atlama yaparak karışık zaman dilimlerini anlatır.

èPostmodern eserlerde "ilahi, I. tekil, III. tekil bakış açıları" iç içe kullanılır.

èMetin, birden fazla sonla bitirilebilir.

èMetni yazma serüvenini olmadık yerde anlatarak metni nasıl kurguladığını okurla paylaşır. Bu anlatım tekniğine, "üstkurmaca" denir.

èPostmodern metinlerde amaç, "roman yazmak değil roman kurmak"tır.

èPostmodern romanlarda roman kişileri, başka romanların kahramanlarıyla konuşturulur veya kurgu içinde başka eserlere göndermeler yapılır. Buna "metinlerarasılık" denir.

èHilmi Yavuz (Fehmi K'nın Acayip Serüvenleri), Pınar Kür (Bir Cinayet Romanı), Hasan Ali Toptaş (Bin Hüzünlü Haz, Gölgesizler), Metin Kaçan (Ağır Roman, Fındık Sekiz),  İhsan Oktay Anar (Puslu Kıtalar Atlası, Kitabü'l Hiyer) gibi yazarlar bu tür eserler vermişlerdir.

? ÇIKMIŞ SORU  "Tek bir yapı içinde çeşitliliği ve çoğulculuğu sergilemek, belirsizliğe yönelip kesinlikten uzak durmak, ayrıntıya önem vermek, realite dışına kaymak, ironiye yönelmek, melezleştirmek, yeni türlerin peşinde koşmak…" Bu parçada bazı özellikleri verilen edebiyat anlayışı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Varoluşçu   B) Popüler     C) Modern   D) Postmodern   E) Pozitivist     (2016 TÜRÇE ÖABT)

CEVAP D Parçada postmodern edebiyat anlayışının özellikleri verilmiştir.

? ÇIKMIŞ SORU Popüler romancılığın bir kolu olan tarihsel romanlar, genellikle tezli eserlerdir. Belli bir tez çerçevesinde gelişirler ve "şimdi" ye yol gösterirler. Ama son yıllarda Türkiye'de tarihsel roman denince akla tezli eserler değil postmodern tarih anlatıları gelmeye başlamıştır. Bu alanda Puslu Kıtalar Atlası ile --- ismi öne çıkmış; 1980 sonrasının romancısı Orhan Pamuk da --- ile Osmanlı Dönemini konu edinmiştir. Bu parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangileri getirilmelidir?

A) Latife Tekin – Kara Kitap          B) Adalet Ağaoğlu – Beyaz Kale    C) Hasan Ali Toptaş – Sessiz Ev

D) İhsan Oktay Anar – Benim Adım Kırmızı                             E) Ferit Edgü – Cevdet Bey ve Oğulları

                                                                                (2015 EDEBİYAT ÖABT)

CEVAP D "Puslu Kıtalar Atlası" adlı eser İhsan Oktay Anar' a aittir. Orhan Pamuk'un Osmanlı Dönemini konu edinen eseri "Benim Adım Kırmızı" dır. 

? ÇIKMIŞ SORU Bir metin karşısındaki okurun anlam arayışına girmesi, metin çözümlemeleri peşinde koşması boş bir çabadır. O zaman neden okuruz? Barthes' a göre bunun tek cevabı vardır: Zevk için. Buna göre gerçek edebiyat metinleri, okuru kendinden geçiren metinlerdir. Bu tür eserler, hem başkalarına gerçekliği göstermek veya mesaj vermek gibi bir kaygıya sahip olamazlar hem de bilinen kalıpları alt üst ederler. Bu parçada sözü edilen edebiyat anlayışıyla aşağıdakilerden hangisi ilişkilendirilebilir? (2015 EDEBİYAT ÖABT)

A) Modernist roman                                       B) Postmodernist roman                               C) Fantastik roman

                                               D) Toplumcu gerçekçi roman                   E) Klasik gerçekçi roman 

CEVAP B Parçada postmodernist anlayışından bahsedilmiştir.