MİLLİ MÜCADELE’NİN MUHAREBELER DÖNEMİ

Doğu Cephesi
 Ermeniler Wilson ilkelerine göre nüfus çoğunluğunda olduklarını iddia etmişler, Çukurova ve Doğu Anadolu'yu içine alan bölgede bir Ermeni devleti kurmak istemişlerdir. TBMM açıldığı sırada Ermeniler saldırılarını artırmış, bunun üzerine Doğu Cephesi komutanlığına getirilen Kazım Karabekir Paşa'ya hareket emri verilmiştir. Yapılan Gümrü Muharebesi sonrası Sarıkamış, Kars ve Gümrü ele geçirilmiş, Ermeniler barış istemek zorunda kalmışlardır.
Gümrü Antlaşması (3 Aralık 1920). Çıldır gölü Aras nehri sınır olacak. Berlin Antlaşması ile kaybedilen Kars çevresi ile Ardahan'ın bir bölümü TBMM'ye bırakılacak. Ermenistan TBMM'nin onaylamadığı hiçbir anlaşmayı imzalamayacaktı.

Önemi: Gümrü Antlaşması, TBMM'nin ilk askeri ve siyasi zaferidir. Ayrıca bu antlaşma ile Sevr'in geçersizliği ilk kez belirtilmiş,  Misak-ı Milli kısmen gerçekleştirilmiş, doğu sınırı belirlenmeye başlanmış, Halkın TBMM'ye güveni artmış, Ermeni meselesi çözüme ulaşmıştır.

Güney Cephesi
Urfa, Antep ve Maraş Fransızlarca işgal edilince,  Ermeniler de ortaya çıkmış, yapılan katliamlar karşısında halk isyan etmiştir. Maraş ve Urfa TBMM açılmadan kurtarılmış, Antep bir yıllık bir kuşatmadan sonra düşmüştür. Çukurova bölgesinde de bazı mücadeleler yapılmıştır. Sivas Kongresi'nde alınan kararla güneyde Kuvayımilliye kurulmasına çalışılmıştır. Bölgenin işgal altında tutulmasının mümkün olmadığını anlayan Fransızlar Sakarya Meydan Muharebesi'nden sonra imzalanan Ankara Antlaşması'yla bölgeyi boşaltmışlar, Hatay hariç Suriye sınırımız belirlenmiştir.

Güney Cephesindeki başarılar bir şehir halkının düzenli orduya karşı kazandığı başarılardır. Bu cephede düzenli ordu kurulamamıştır.

Batı Cephesi
 Gediz muharebelerinde alınan mağlubiyet düzenli orduyu şart kılmış, ardından da İsmet ve Refet beylerin çalışmalarıyla düzenli ordu kurulmuştur.

I. İnönü Muharebesi (6 – 10 OCAK 1921)
Yunanlılar, Sevr Antlaşması'nı TBMM'ye kabul ettirmek, Eskişehir'i alıp Ankara'ya ulaşarak milli mücadeleyi sona erdirmek,  Çerkez Ethem'in isyanından faydalanmak gibi amaçlarla harekete geçmişler, fakat İnönü önlerinde mağlup olarak geri çekilmişlerdir.

Sonuçları: Düzenli ordunun ilk zaferidir. Halkın düzenli orduya güveni arttı. Londra Konferansı toplandı. (23 Şubat – 12 Mart 1921) Afganistan ile dostluk antlaşması imzalandı. (1 Mart 1921) SSCB ile Moskova Antlaşması imzalandı. (16 Mart 1921)

Londra Konferansı (23 ŞUBAT – 12 MART 1921)
I. İnönü zaferinin ardından sonra İtilaf devletleri Sevr'i küçük değişikliklerle Sevr'i TBMM'ye kabul ettirmek ve Yunan ordusuna zaman kazandırmak için İstanbul Hükümeti ve TBMM'yi Londra Konferansı'na davet ettiler. İtilaf devletlerinin bundaki amacı iki taraf arasında ikilik çıkarmaktı. TBMM ise hem haklı mücadelesini hem de Misakımilli'yi dünya kamuoyuna duyurmak ve savaş taraftarı olmadığını göstermek için konferansa katıldı. Toplantı amacına ulaşamayarak dağılsa da TBMM istediği hedeflere ulaşmıştır. Sevr'i kabul ettiremeyen İtilaf devletleri de Yunanlılara taarruz emri vermiştir. TBMM, I. ve II. İnönü muharebeleri arasındaki dönemde İstiklal Marşı'nı ve ilk anayasamız Teşkilatıesasi'yi kabul etmiş, 1 Mart 1921'de Afganistan ile dostluk antlaşması, SSCB ile Moskova Antlaşması'nı imzalamıştır.

Moskova Antlaşması (16 Mart 1921): Ortak düşman karşısında yalnızlık politikasından da kurtulmak isteyen Sovyet Rusya ve TBMM birbirlerine yakınlaşmışlar ve Moskova Antlaşması imzalanmıştır. Buna göre: Batum Gürcistan'a verilmek şartı ile Kars, Ardahan ve Artvin'in TBMM'ye ait olduğu kabul edilmiştir. (Misak-ı Milli'den ilk taviz verilmiştir.) Osmanlı Devleti'yle Çarlık Rusya arasında imzalanan anlaşmalar geçersiz sayılmıştır. Taraflardan birinin onaylamadığı bir antlaşmayı diğeri de onaylamayacaktır. Sovyet Rusya, TBMM'ye yardım yapacaktır.

II. İnönü Muharebesi (23 MART – 2 NİSAN 1921)
Londra Konferansı'nın ardından İtilaf devletleri Yunanlılara taarruz emri verdiler. Yunanlılar Türk ordusunun daha fazla güçlenmesini önlemek, Sevr'i kabul ettirebilmek, Eskişehir'i ele geçirip Ankara'ya geçmek, Milli Mücadele'yi sona erdirmek amacıyla harekete geçmişler fakat İnönü mevkiinde mağlup olarak geri çekilmişlerdir. Bu zaferin ardından Fransızlar Zonguldak'ı, İtalyanlar Güneybatı Anadolu'yu boşaltmaya başladılar. Düzenli orduya güven arttı. Mustafa Kemal Paşa, çektiği bir telgrafla İsmet Paşa'yı kutladı.

Kütahya – Eskişehir Muharebeleri (10 – 24 TEMMUZ 1921). II. İnönü'nün ardından so yeterli gücü olmadığı anlaşılan Türk ordusuna karşı, iyi donatılmış ve üstün sayıda bir kuvvetle saldırılması durumunda başarılı olacaklarına inanan Yunanlılar, taarruza geçerek Afyon, Kütahya ve Eskişehir'i ele geçirmişlerdir. Bu yenilgi sonrası Yunanlılar Sakarya Nehri'ne kadar olan yerleri işgal etti. İyimser hava dağıldı. Meclisi Kayseri'ye taşıma ve yeniden Kuvayımilliye 'ye dönme tartışmaları başladı.  Mustafa Kemal'e karşı muhalefet güçlendi. 5 Ağustos'ta "Başkomutanlık Yasası" çıkarıldı. 8 Ağustos'ta Tekâlif-i Milliye emirleri çıkarıldı. İstiklal mahkemeleri yeniden kuruldu.

Tekâlif-i Milliye Emirleri (8 Ağustos 1921)
Orduyu Sakarya savaşa hazırlamak amacıyla halktan son bir kez fedakârlık istenmiş, elinde bulunan yiyecek ve giyecek maddelerinin yük ve binek araçlarının bir kısmını, silah ve cephane olarak ne varsa hepsi orduya istenmiştir. İllerde ve ilçelerde vergi komisyonları kurulmuş, vergilerin toplanması ve askerden kaçmaların önlenmesi için yeni İstiklal Mahkemeleri kurulmuştur.

Tekâlif-i Milliye Emirleri 'ne göre toplanan yardımlar Sakarya Meydan Muharebesi'ne yetişmemiş, daha çok Büyük Taarruz'da kullanılmıştır.

Sakarya Meydan Muharebesi (23 Ağustos – 13 Eylül 1921)
 Mustafa Kemal'in "Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır..." sözüyle uyguladığı yeni taktik başarıyla uygulanmış, Yunanlılar durdurulmuş, sonra Sakarya Nehri'nin batısına atılmışlardır. Taarruz gücüne ulaşmamış olan Türk ordusu daha ileriye gidememiştir.
Türk Ordusunun Komuta Kadrosunda Görev Alan Kişiler;
Başkomutan                         : Mustafa Kemal Paşa
Batı Cephesi Komutanı       : İsmet İnönü
Genel Kurmay Başkanı        : Fevzi Çakmak

Sonuçları: 1683 II. Viyana kuşatmasından beri devam eden geri çekilme son buldu. Yunanlıların taarruz gücü kırıldı. SSCB ile Kars Antlaşması imzalanmıştır. (13 Ekim 1921)  Fransa ile Ankara Antlaşması imzalandı. (20 Ekim 1921) Ukrayna ile dostluk antlaşması imzalandı.( 2 Ocak 1922) İtalyanlar Anadolu'yu tamamen boşalttılar. Mustafa Kemal Paşa'ya gazilik unvanı ve mareşallik rütbesi verildi.(19 Eylül 1921) Yunanlılar, İngiliz desteğini kaybettiler.

Kars Antlaşması (13 Ekim 1921)
Sakarya'dan sonra Kafkas Cumhuriyetleri ile (Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan) imzalanmıştır. Buna göre; Moskova Antlaşması şartları tekrar edilmiş ve Doğu sınırımız kesinlik kazanmıştır.

Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921)
Fransa işgal ettiği toprakları boşaltacak. Boşaltılan topraklarda genel af ilan edilecek. Hatay özerk bir bölge olacak. Fransa TBMM ve Misakımilli'yi tanıyacak. Caber kalesi Türk bayrağı altında, Türk mülkü olarak kalacaktı.

Önemi:
Fransa, Misakimilli’yi tanımıştır. Misakimilli’yi tanıyan ilk İtilaf Devleti Fransa’dır.
Antep ve Adana Fransa’nın işgalinden kurtarılmıştır. Güney Cephesi kapanmıştır.
Fransa, Anadolu’daki savaşını fiilen bitirmiş, savaştan çekilmiştir.
Hatay hariç bugünkü Suriye sınırı çizilmiştir
Caber Kalesi, Türk toprağı olarak kabul edilmişti
İskenderun’da(Hatay) ‘ dili Türkçe olan özerk bir yönetimin kurulması benimsenmiştir.

TBMM'yi ve Misakımilli'yi tanıyan ilk itilaf devleti Fransa'dır.

Büyük Taarruz (26 Ağustos – 18 Eylül 1922)
Taarruz, Afyon üzerinden 26 Ağustos'ta başladı. 4 günde Yunan savunma hattı aşıldı, Dumlupınar mevkiinde 20 Ağustos'ta Başkomutanlık Meydan Muharebesi ile Yunan ordusu büyük ölçüde imha edildi. " Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz'dir. İleri" emriyle harekete geçen Türk ordusu 9 Eylül'de İzmir'i, 18 Eylül'de bütün Batı Anadolu Yunanlılardan temizledi. Zaferin ardından Mudanya Mütarekesi imzalandı.

Mudanya Mütarekesi (11 EKİM 1922)
Mudanya'daki barış görüşmelerine İngiltere, İtalya, Fransa ve TBMM katılmıştır. Yunanlıları da İngilizler temsil etti. Bu antlaşmaya göre, Meriç Nehri'ne kadar olan Doğu Trakya 15 gün içinde boşaltılacak ve 1 ay sonra Türk ordusu buraya girebilecekti. Barış imzalanıncaya kadar Doğu Trakya'daki Türk askeri 8 bin Jandarma kuvvetini geçmeyecekti.  İstanbul ve Boğazlar TBMM'nin denetimine bırakılacaktı. Barış imzalanıncaya kadar İstanbul İtilaf devletlerinin denetiminde kalacak, Türk ordusu gösterilen sınırı geçmeyecekti.

Önemi: Kurtuluş Savaşı'nın askeri safhası sona ermiş, siyasi safhası başladı. Doğu Trakya, Marmara ve İstanbul çevresi savaşılmadan kurtarıldı. Osmanlı Devleti hukuken sona erdi. TBMM, İtilaf devletlerince tanındı. Misakımilli büyük ölçüde gerçekleşti.

TBMM antlaşma masasına daha güçlü oturmak, içte birliği sağlamak gibi sebepleri güderek 1 Kasım 1922'de saltanatı kaldırdı.

Lozan Barış Antlaşması (24 Temmuz 1923)
İsmet Paşa başkanlığındaki TBMM heyeti kapitülasyonlar ve Ermeni yurdu meselesinde taviz vermemek üzere Lozan'a vardı. Görüşmelere İtilaf devletinin yanında Boğazlar konusunda Sovyetler ve Bulgaristan da katıldı. ABD ise yalnızca gözlemci gönderdi. Karşılıklı tavizlerle 24 Temmuz 1923'te anlaşma imzalandı.

MADDELERİ

Sınırlar
Yunanistan sınırı:Meriç Nehri Türkiye ile Yunanistan arasında sınır olacak. Rodos, 12 Ada, Meis Adası İtalya’ya bırakılacak.
Suriye Sınırı:Fransa ile imzalanan Ankara Antlaşması’ndaki sınırlar geçerli olacaktır.
Irak Sınırı:Musul sorunu nedeniyle Türkiye-İngiltere arasında daha sonra belirlenecek.

Boğazlar
Türkiye’nin başkanlığında uluslararası bir komisyon tarafından yönetilecek.
Kapitülasyonlar
Adli, mali, idari ve ekonomik ayrıcalıklar içeren kapitülasyonlar kaldırılacak. (Tam bağımsız)

Borçlar
Osmanlı borçları, Osmanlı Devleti’nden ayrılan devletlerle Türkiye arasında paylaştırılacaktır.  Türkiye’nin payına düşen borçlar taksitlendirilecektir.

Azınlıklar
Türk vatandaşı olacaktır, Türk kanunlarına tabi tutulacaklardır.

Nüfus Mübadelesi
İstanbul’da yaşayan Rumlar ile Batı Trakya’da yaşayan Türkler yerinde kalacak, diğer yerlerde yaşayanlar karşılıklı olarak değiştirilecek.

Fener Rum Patrikhanesi
İstanbul’da bulunacak fakat ekümenik (evrensel) özelliği olmayacak.

Savaş Tazminatı
Yunanistan verdiği zararlardan dolayı Karaağaç’ı Türkiye’ye verecektir.

*** II.TBMM tarafından 23 Ağustos 1923’te onaylanmıştır. İşgal kuvvetleri, 6 Ekim 1923’te İstanbul’u terk etmiştir.