Sakarya Meydan Muharebesi (23 Ağustos – 13 Eylül 1921). Mustafa Kemal'in "Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır..." sözüyle uyguladığı yeni taktik başarıyla uygulanmış, Yunanlılar durdurulmuş, sonra Sakarya Nehri'nin batısına atılmışlardır. Taarruz gücüne ulaşmamış olan Türk ordusu daha ileriye gidememiştir.
Sonuçları. 1683 II. Viyana kuşatmasından beri devam eden geri çekilme son buldu. Yunanlıların taarruz gücü kırıldı. SSCB ile Kars Antlaşması imzalanmıştır. (13 Ekim 1921) Fransa ile Ankara Antlaşması imzalandı. (20 Ekim 1921) Ukrayna ile dostluk antlaşması imzalandı.( 2 Ocak 1922) İtalyanlar Anadolu'yu tamamen boşalttılar. Mustafa Kemal Paşa'ya gazilik unvanı ve mareşallik rütbesi verildi.(19 Eylül 1921) Yunanlılar, İngiliz desteğini kaybettiler.
ÖNEMLİ HATIRLATMA: İngilizler yalnız kalınca 22 Mart'ta ateşkes teklifinde bulundular.
Kars Antlaşması (13 Ekim 1921). Sakarya'dan sonra Kafkas Cumhuriyetleri ile (Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan) imzalanmıştır. Buna göre; Moskova Antlaşması şartları tekrar edilmiş ve Doğu sınırımız kesinlik kazanmıştır.
Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921). Fransa işgal ettiği toprakları boşaltacak. Boşaltılan topraklarda genel af ilan edilecek. Hatay özerk bir bölge olacak. Fransa TBMM ve Misakımilli'yi tanıyacak. Caber kalesi Türk bayrağı altında, Türk mülkü olarak kalacaktı.
ÖNEMLİ HATIRLATMA-1: TBMM'yi ve Misakımilli'yi tanıyan ilk itilaf devleti Fransa'dır.
Büyük Taarruz (26 Ağustos – 18 Eylül 1922). Taarruz, Afyon üzerinden 26 Ağustos'ta başladı. 4 günde Yunan savunma hattı aşıldı, Dumlupınar mevkiinde 20 Ağustos'ta Başkomutanlık Meydan Muharebesi ile Yunan ordusu büyük ölçüde imha edildi. " Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz'dir. İleri" emriyle harekete geçen Türk ordusu 9 Eylül'de İzmir'i, 18 Eylül'de bütün Batı Anadolu Yunanlılardan temizledi. Zaferin ardından Mudanya Mütarekesi imzalandı.
Mudanya Mütarekesi (11 EKİM 1922). Mudanya'daki barış görüşmelerine İngiltere, İtalya, Fransa ve TBMM katılmıştır. Yunanlıları da İngilizler temsil etti. Bu antlaşmaya göre, Meriç Nehri'ne kadar olan Doğu Trakya 15 gün içinde boşaltılacak ve 1 ay sonra Türk ordusu buraya girebilecekti. Barış imzalanıncaya kadar Doğu Trakya'daki Türk askeri 8 bin Jandarma kuvvetini geçmeyecekti. İstanbul ve Boğazlar TBMM'nin denetimine bırakılacaktı. Barış imzalanıncaya kadar İstanbul İtilaf devletlerinin denetiminde kalacak, Türk ordusu gösterilen sınırı geçmeyecekti.
Önemi. Kurtuluş Savaşı'nın askeri safhası sona ermiş, siyasi safhası başladı. Doğu Trakya, Marmara ve İstanbul çevresi savaşılmadan kurtarıldı. Osmanlı Devleti hukuken sona erdi. TBMM, İtilaf devletlerince tanındı. Misakımilli büyük ölçüde gerçekleşti.
ÖNEMLİ HATIRLATMA: TBMM antlaşma masasına daha güçlü oturmak, içte birliği sağlamak gibi sebepleri güderek 1 Kasım 1922'de saltanatı kaldırdı.
Lozan Barış Antlaşması (24 Temmuz 1923). İsmet Paşa başkanlığındaki TBMM heyeti kapitülasyonlar ve Ermeni yurdu meselesinde taviz vermemek üzere Lozan'a vardı. Görüşmelere İtilaf devletinin yanında Boğazlar konusunda Sovyetler ve Bulgaristan da katıldı. ABD ise yalnızca gözlemci gönderdi. Karşılıklı tavizlerle 24 Temmuz 1923'te anlaşma imzalandı.
Maddeleri. Yunanistan ile sınır Meriç nehri olacaktı. Bozcaada ve Gökçeada dışındaki Ege adaları Yunanlılara verilecek, özellikle sınırlarımıza yakın olan adalar silahlandırılamayacaktı. 12 ada İtalya'ya bırakılacaktı. Türkiye-Suriye sınırı Ankara Antlaşması'na göre belirlenecekti. Türkiye-Irak sınırı Türkiye- İngiltere ikilisinin görüşmelerine bırakılacaktı. Doğu sınırımız, Moskova ve Kars antlaşmalarına göre belirlenecekti. Boğazlar Türkiye'nin başkanı olduğu bir komisyon tarafından yönetilecek, her iki yakası askerden arındırılacaktı. Kapitülasyonlar kesin olarak kaldırılacaktı. Savaş tazminatı olarak Karaağaç kasabası Türkiye'ye bırakılacaktı.. Azınlıklar Türk vatandaşı kabul edilerek ayrıcalıkları kaldırılacaktı. İstanbul'daki Rumlar ile Batı Trakya'daki Türkler haricinde kalan nüfus karşılıklı değiştirilecekti. Patrikhane yasalara uyduğu sürece Türkiye'de bırakılabilecekti. Osmanlı'dan kalma dış borçlar, Osmanlı'dan ayrılan devletler arasında paylaştırılacak, Türkiye'nin payına düşen kısım kâğıt para olarak taksitle ödenecekti. Duyun-ı Umumiye kaldırılacaktı. Yabancı okullar milli eğitim bakanlığına bağlanacak bu noktada hiçbir müdahaleye izin verilmeyecekti.
Önemi. İtilaf Devletleri Misakımilli'yi ve Türkiye'nin bağımsızlığını kabul etmişlerdir. Bu antlaşma, Türk Kurtuluş Savaşı sömürge altındaki milletlere örnek olmuştur.
? ÖRNEK SORU. Lozan Antlaşması, aşağıdaki devletlerden, en çok hangisinin Ortadoğu'yla ilgili planını bozmuştur?
A) SSCB Rusya
B) İngiltere
C) İtalya
D) Yunanistan
E) Fransa (1980-ÜSS)
ÇÖZÜM: Lozan Antlaşması, uzun vadede İngiltere'nin kâbusu olacak, Türk Kurtuluş Savaşı bütün ezilmiş mazlum ve sömürge milletleri uyandıracak, kısa sürede birçoğu bağımsızlıklarını kazanarak, "Üzerinde Güneş batmayan İmparatorluk" çökecektir. YANIT B
