Bir elementin fiziksel ve kimyasal özelliklerini gösteren en küçük birimine
atom denir.
Atomlar fiziksel ve kimyasal yöntemlerle daha basit birimlerine ayrıştırılamaz.
Nükleer yöntemlerle ayrıştırılabilirler.
Proton, nötron gibi tanecikler çekirdekte; elektronlar ise elektron bulutunda yer alır.
Atomlar boyutlarının çok küçük olması nedeniyle optik mikroskoplarla görüntülenemez ancak elektron mikroskobu gibi araçlarla görüntülenebilir.
MOLEKÜL:
Aynı veya farklı atomların birbiri ile etkileşmesi sonucunda oluşan kimyasal türlere
molekül denir.
Moleküller en az iki atomun birleşmesiyle oluşur.
Bileşikler kimyasal yöntemlerle kendini oluşturan bileşenlere ayrışabilir.
Moleküller iki atomlu (diatomik), üç atomlu (triatomik) veya çok atomlu (poliatomik) olabilir.
İki atomlu moleküllere F2, HCl
üç atomluya O3 , H2O, çok atomluya H2SO4 , C6H12O6
Polimerler örnek verilebilir.
İYON:
Elektron vermiş veya almış atom ya da atom gruplarına iyon denir.
Bir atom, elektron verdiğinde verdiği elektron sayısı kadar pozitif (+), Pozitif yüklü iyonlara katyon, Na+, Mg2+, Al3+, NH4+, H3O+ katyona örnek verilebilir
Elektron aldığında aldığı elektron sayısı kadar negatif (-) yükle yüklenir. Negatif yüklü iyonlara anyon denir. Cl-, O2-, N3-, OH-, SO42- anyona örnek verilebilir
Birden fazla atomun tek bir atom gibi davrandığı yüklü atom gruplarına kök adı verilir. NH4+, H3O+, OH-, SO42- gibi.
Bir atom elektron verip katyonuna dönüştüğünde çapı küçülür
Elektron alıp anyonuna dönüştüğünde ise çapı büyür
Na+ ile Cl- iyonu arasında gerçekleşen kimyasal bağ ile NaCl bileşiği oluşur
NaCl bileşiği iki atomlu olduğu hâlde molekül değildir.
İyonik bileşiklerde en küçük birim molekül değil birim hücredir.
Birim hücreler bir araya gelerek iyonik kristalleri oluşturur.
CsCl, AlCl3, NaNO3 gibi bileşikler iyonik kristallere örnektir.
BAĞLANAN TÜRLERE GÖRE
Atomlar Arası Bağlar
Aynı veya farklı tür atomlar arasındaki etkileşimler sonucunda atomlar arası bağlar oluşur. Örneğin hidroklorik asitteki H-Cl ; sudaki O-H ve flor gazındaki F-F, demir elementindeki Fe-Fe, helyum gazındaki He-He gibi.
UYARI:
Örneklerin tamamı atomlar arası bağ olmasına rağmen bu bağların hepsi güçlü veya hepsi zayıftır denilemez.
Örneğin Fe-Fe atomları ve He-He atomları arasındaki bağların her ikisi de atomlar arası bağdır.
Fe-Fe atomları arasındaki bağın güçlü,
He-He atomları arasındaki bağın zayıf olduğu söylenebilir.
Fe-Fe atomları arasındaki çekim güçlü olduğu için demirin kaynama noktası daha yüksektir ve oda koşullarında katıdır.
He- He atomları arasındaki çekim daha zayıf olduğundan kaynama noktası çok düşük ve oda koşullarında gazdır.
Moleküller Arası Bağlar
Aynı veya farklı tür moleküller arasındaki etkileşimler sonucunda moleküller arası bağlar oluşur.
Örnek : F2-F2, HCl-HCl, H2O-NH3, CO2-CO2 ve H2O-H2O vb...
Moleküller arası bağların hepsi zayıf etkileşim olmasına rağmen etkileşim türlerinde ve çekim güçlerinde farklılıklar vardır.
Örneğin H2O-H2O ve CO2-CO2 moleküller arası zayıf etkileşimdir. Ancak H2O molekülleri arasındaki etkileşim CO2molekülleri arasındaki etkileşimden kuvvetlidir.
Moleküllerin çekim güçleri farklı olduğu için kaynama noktaları ve fiziksel hâlleri farklıdır.
H2O-H2O molekülleri arasındaki çekim CO2-CO2 molekülleri arasındaki çekime göre daha fazla olduğu için H2O’nun kaynama noktası daha yüksek ve oda koşullarında sıvıdır. CO2-CO2 molekülleri arasındaki çekim daha zayıf olduğundan kaynama noktası çok düşük ve oda koşullarında gazdır
KİMYASAL BAĞ: Kimyasal türler birbirine yaklaştığında elektron bulutları ve çekirdekler arasında elektrostatik itme ve çekme kuvvetleri meydana gelir.
Çekme kuvvetleri itme kuvvetlerinden büyükse güçlü etkileşimler yani kimyasal bağ oluşur.
Çekme-itme kuvvetlerinin birbirine yakın olduğu durumlarda ise zayıf etkileşimler meydana gelir. Zayıf etkileşimlere de fiziksel bağ denir.
Güçlü ve Zayıf etkileşimler aşağıdaki gibi sınıflandırılır:
KİMYASAL TÜR
Lewis yapısı, bir element sembolü ile son katman (değerlik) elektronlarının sayısını gösteren noktalardan oluşur. Bir atomun Lewis yapısı aşağıdaki şekilde yazılır:
Elementin katman elektron dizilimi yazılır.
Son katmandaki elektron sayısı bulunur.
Element sembolü yazılır.
Element sembolünün çevresine değerlik elektron sayısı kadar nokta konur.
Bu noktalar sembolün dört tarafına önce teker teker yerleştirilir. Eğer dörtten fazla elektronu varsa sekize (oktete) ulaşıncaya kadar noktalar ikişerli olacak şekilde eşleştirilir.
GÜÇLÜ ETKİLEŞİMLER
İYONİK BAĞ
Metal - Ametal (+) ve (-) yüklü iyonların arasındaki çekim kuvvetidir.
Metal - Ametal Ör: NaCl
Metal – Kök Ör: Na2SO4
Kök – Kök Ör: NH4NO3
Sıvı halde elektrik akımını iletirler.
Eriyikleri(sıvı hali) ve sulu çözeltileri elektrik akımını iletirler.
İyonik bileşikler moleküler yapılı değildir. Molekül formülü ile gösterilemezler. (basit formül ile gösterilirler.)
İyonik bileşikler kristal ağ örgü yapısındadır.
İyonik bileşikler KIRILGANDIR
İyonik bileşiklerin erime ve kaynama noktaları oldukça yüksektir.
İyonik Bileşiklerin Lewis Yapısı
Katyonun (metal iyonun) etrafında nokta bulunmaz.
Anyonun (ametal iyonun) etrafında okted kuralına göre sekiz tane nokta olmasıdır.
