C)ANLAMLARINA GÖRE CÜMLELER:

1 Olumlu Cümle

Fiil cümlesinde işin, oluşun yapıldığını veya olduğunu; isim cümlesinde ise sözü edilen kavramın bulunduğunu, var olduğunu, bahsedilen şekilde olduğunu bildiren cümlelerdir.

Örnek: Arka sokağa bakan, dar, basık tavanlı, ışıksız bir yerdi.

Örnek: Bu kahvenin ferah ve sevimli bir taraçası vardı.

Örnek: Eski mahcup, sıkılgan Hüsam Efendi, şimdi çaçaron bir şey olmuştu.

İki çeşit olumlu cümle vardır:

A) Biçimce ve Anlamca Olumlu Cümleler

Örnek: Okul haziran ayının ilk haftası kapanacak.

Yukarıdaki cümlede olumsuzluk belirten ek veya kelime var mı?

‘’Hayır‘’ cevabını verdiğimiz için bu cümle biçimce olumludur.

Cümlede eylemin gerçekleşmesi veya belirtilen duruma sahip olma anlamı var mı?

‘’Evet’’ cevabını verdiğimiz için bu cümle anlamca da olumludur.

B) Biçimce Olumsuz, Anlamca Olumlu Cümleler

Örnek: Benim param yok değil.

Yukarıdaki cümlede olumsuzluk bildiren herhangi bir ek ya da sözcük var mı?

‘’Evet’’ cevabını verdiğimizden dolayı bu cümle biçimce olumsuzdur.

Cümlede eylemin gerçekleşmesi veya belirtilen duruma sahip olma anlamı var mı?

‘’Evet’’ cevabını verdiğimizden dolayı bu cümle biçimce olumsuz olmasına rağmen anlamca olumludur.

2 Olumsuz Cümle

Fiil cümlesinde işin, oluşun yapılmadığını, yapılmayacağını veya olmadığını; isim cümlesinde ise sözü edilen kavramın bulunmadığını, var olmadığını, bahsedilen şekilde olmadığını bildiren cümlelerdir.

Örnek: Aradığım kitabı kitapçıda bulamamıştım.

Örnek: Günlerce ne gördüm ne de bir kimseye sordum.

Örnek: Bu direniş çetin değil, haşin değil, yürek burkucuydu.

Örnek: Pek çelimsiz olduğu için oruç tutamıyor.

İki çeşit olumsuz cümle vardır:

a) Biçimce ve anlamca olumsuz cümleler:

Örnek: Ünlü futbolcu dün akşamki antrenmana katılmadı.

Yukarıdaki cümlede olumsuzluk belirten ek veya kelime var mı?

‘’Evet‘’ cevabını verdiğimiz için bu cümle biçimce olumsuzdur.

Cümlede eylemin gerçekleşmesi veya belirtilen duruma sahip olunması anlamı var mı?

‘’Hayır’’ cevabını verdiğimiz için bu cümle anlamca da olumsuzdur.

b) Biçimce olumlu, anlamca olumsuz cümleler:

Örnek: Ben öyle bir şey yapar mıyım?

Yukarıdaki cümlede olumsuzluk belirten ek veya kelime var mı?

‘’Hayır‘’ cevabını verdiğimiz için bu cümle biçimce olumludur.

Cümlede eylemin gerçekleşmesi veya belirtilen duruma sahip olma anlamı var mı?

‘’Hayır’’ cevabını verdiğimizden dolayı bu cümle biçimce olumlu olmasına rağmen anlamca olumsuzdur.

3 Soru Cümlesi

Örnek: Sular mı yandı, neden tunca benziyor mermer? “(Soru anlamı mı” soru ekiyle sağlanmış)

Örnek: Hangi soruyu çözemedin? (Soru anlamı soru sıfatıyla sağlanmış)

Örnek: Nasıl sevebilirse üç gönül bir tek gülü? (Soru anlamı soru zarfıyla sağlanmış)

Örnek: Bunları sana kim anlattı? (Soru anlamı soru zamiriyle sağlanmış)

4 Emir Cümlesi

Örnek: Beni yıka!

Örnek: Çıkartacaksın beni içinden!

5 Ünlem Cümlesi

Örnek: E, artık bu söze diyecek yok!

Örnek: Hah, Orhan da geldi! Hah, ben de bunu söyleyecektim!

6 Şart Cümlesi

Örnek: Eve geldiyse bizi beklesin.

Örnek: Ankara’ya gidersen Kızılay’dan bana kaset al.

7 İstek Cümlesi

Örnek: Çıkıp biraz dolaşalım.

8 Gereklilik Cümlesi

Örnek: Yaratıcı hamleler yapmak isteyen bir millet için mutlaka bir şeye inanmak lazım.

Örnek: Bu çalışmayı bugün bitirmeliyiz.