9. 1980 SONRASI ŞİİR

èİkinci Yeni sonrasında 1980'e kadar şiire toplumcu bakış, 1980 darbesiyle bu anlayış yerini karamsar bir bireyselciliğe bırakmıştır. Bu dönemdeki baskı, edebiyat ve şiir üzerinde etkisini göstermiştir.

è2000'li yıllara değin süren sessizlik ve şiirdeki hareketsizlik, birçok kesimi bu dönem edebiyatını yok saymaya itmiştir.

è1980 sonrası şiirinde; Türk şiir birikimini yeniden ve bir bütün olarak değerlendirme çabası vardır.

èŞairler, Halk, Divan, İkinci Yeni ve saf şiir gibi ayrımlara girmeden en yeniden en eskiye kadar Türk şairlerini dikkatle okumayı savunmuşlardır.

èBu dönem şairleri "Yazko Edebiyat, Poetika, Fanatik, Üç Çiçek, Şiiratı ve Sombahar" gibi dergiler çıkarmışlardır. Ayrıca medya da bu dönemde önem kazanmıştır.

èŞairler, şiirin bir araç değil amaç olduğunu ve şiirin asıl konusunun insan olduğunu dile getirmişlerdir.

è "imgeci, mitolojik, gelenekselci, toplumcu, yeni garipçi vb. farklı şiir anlayışlarının temsilcileri aynı zaman diliminde buluşmuştur.

è Yapı ve söyleyişe, içerikten daha fazla önem verilmiştir. Şiir, düz yazıya yaklaştırılmıştır. Büyük harf ve noktalama kullanılmamıştır.

èBu dönemin şiirleri genelde kapalı şiir özelliği gösterir. Şiirin anlatımı süslü ve sanatlıdır.

èŞairler, genelde, değişik bakış açılarıyla toplumun acılarını yansıtmış; yer yer alaysı anlatım ve gülmeceyi kullanmışlardır.

è "Metropollerde yaşayan kişilerin şehre ve insana yabancılaşması, gelenek ve teknoloji arasında sıkışıp kalmaları, geçmişte var olan ama kendilerini ifade edemeyen alt kültür gruplarının bir kimlikle ortaya çıkmaları" en belirgin temaları oluşturmuştur.

è Haydar Ergülen, Hüseyin Atlansoy, Lale Müldür, Ahmet Erhan, Küçük İskender, Ahmet Telli, Enis Batur, Şükrü Erbaş, Sina Akyol, Sunay Akın, Muzaffer Erdost, Sunay Akın, Birhan Keskin, Hilmi Yavuz, Murathan Mungan 1980 sonrası şairlerinden bazılarıdır.

? ÇIKMIŞ SORU Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?

A) Türk ve Batı şiirini çok iyi bilen Hilmi Yavuz'un şiirlerini topladığı kitaplar arasında Hüzün ki En Çok Yakışandır Bize, Yolculuk Şiirleri, Akşam Şiirleri'ni sayabiliriz.

B) Resim, şiir, müzik gibi güzel sanatlara karşı özel bir ilgisi olan İsmet Özel'in şiirlerinin ana izleğini; yabancılaşma, başkaldırı, bunaltı ve özgürlük gibi çağımız insanının en temel sorunları oluşturur.

C) Sezai Karakoç'un şiirlerinin sağlam bir metafizik zemini vardır; Leyla ile Mecnun, Mağara ve Işık yayımlanan şiir kitaplarından bazılarıdır.

D) Kemal Özer'in 1965'te yayımlanan Bir Gün Mutlaka adlı şiiri, onun toplumcu gerçekçi yönünü yansıtan bir bildiri niteliği taşır.

E) Şiir kültürü bakımından donanımlı bir şair olan Enis Batur, yalnızca şiir yazmakla kalmamış, aynı zamanda şiir üzerine yazılar da yayımlamıştır. (2012 LYS)

CEVAP D Bir Gün Mutlaka adlı şiir Kemal Özer'e değil, Ataol Behramoğlu'na aittir.     

10. CUMHURİYET DÖNEMİNDE HALK ŞİİRİ

èCumhuriyet'le birlikte halk kültürüne önem verilmiş, halk kültürüne dayanan araştırmalar bilimsel nitelik kazanmıştır. Akademisyenler ve araştırmacılar, Anadolu'nun en ücra köşelerine gidip şiir, türkü, mani, ninni gibi halk kültürü ögelerini derlemişlerdir.

èHalk şairleri, Cumhuriyet döneminde de usta-çırak ilişkisi içinde yetişmeye devam etmişlerdir.

èKars, Erzurum, Sivas, Konya, Kayseri ve İstanbul gibi şehirlerde âşıklar kahvehanesi geleneğinin sürdürüldüğü görülür.

èGenel olarak saz eşliğinde şiirler söyleyen yeni ve güçlü temsilciler çıkmıştır. Sadece şiir yazan şairler de vardır. (Ör: Abdurrahim Karakoç)

è Bu dönem halk şairleri geleneksel konuların yanında güncel konuları da işlemişlerdir. Âşıklar şiirlerini kaset, cd vb. yollarla geniş kitlelere duyurma imkânı bulmuşlardır.

èCumhuriyet dönemi halk şiirleri 19. yüzyıl halk şiirine göre daha sade bir dil kullanmışlardır. Divan şiiri etkisi ve Arapça-Farsça sözcüklerin kullanımı bu dönemde azalmıştır. Geleneksel biçim, ölçü ve türler kullanılmaya devam edilmiştir.

èKonu ve tema bakımından şiir daha da genişletilmiştir. Toplumu ilgilendiren her türlü tema, açık bir anlatımla dile getirilmiştir. Şiirlerde, toplumsal sorunlar karşısında halk bilinci ve halkın bakış açısı da yansıtılmıştır.

èÂşık Veysel, Âşık Mahzuni Şerif, Âşık Feymani, Şeref Taşlıova, Murat Çobanoğlu, Yaşar Reyhanî, Neşet Ertaş, Abdurrahim Karakoç gibi sanatçılar cumhuriyet döneminde eser veren bazı halk şairlerinden bazılarıdır.

? ÇIKMIŞ SORU Âşık Veysel ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?       (2013 LYS)

A) Kendisinden önceki şairler gibi zaman zaman aruzla da şiirler kaleme almıştır.

B) Yedi yaşında gözlerini yitirmesine rağmen şiirlerinde çiçekler; allı yeşilli, sarılı morlu renkler kol kola vermiştir.

C) İç dünyasına çekilen şairin şiirlerinde insan önemli bir malzeme olarak yer alır.

D) Âşıklık geleneğinin son dönemde yetişen büyük ustalarındandır.

E) Şiirlerinde aşk, yurt ve toprak sevgisi, alışılagelen bir söyleyişten uzak bir duyarlılıkla dile gelir.

CEVAP A Âşık Veysel, aruz ölçüsüyle şiirler kaleme almamıştır.

? ÇIKMIŞ SORU Ardahan'ın Çıldır ilçesinin Gülyüzü Köyü'nde 10 Nisan 1938 tarihinde dünyaya gelen âşık; Âşık Gülistan, Âşık Kasım ve Posoflu Müdamî'nin çıraklığını yapmıştır. Âşıklığının yanında bilimsel kongrelerde bildiriler sunmuş; Çağrı, Türk Folklor Araştırmaları, Türk Edebiyatı, Türk Dili, Türk Folkloru, Köz, Erciyes gibi dergilerde çeşitli makaleleri yayımlanmıştır. SağlığındaUNESCO'nun Yaşayan İnsan Hazineleri listesine alınmıştır. Doğu Anadolu âşık makamlarının tamamını bilen âşık, 2014 yılında Ankara'da vefat etmiştir. Bu parçada sözü edilen âşık aşağıdakilerden hangisidir?

A) Şeref Taşlıova                                               B) Murat Çobanoğlu                                        C)Yaşar Reyhani

   D) Âşık Zülalî                                   E) Ali İzzet Özkan        (2016 EDEBİYAT ÖABT) CEVAP A Parçada sözü edilen âşık Şeref Taşlıova'dır.