BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ 1040 – 1157

• Selçuklular, Oğuzların Üçok kolunun Kınık boyundandır.
• Selçuk Bey, Oğuz Yabgu Devleti’ne bağlı boy beyi iken Cend şehrine gelerek İslamiyet’i benimseyerek devletini kurdu.

Tuğrul ve Çağrı Beyler Dönemi

• Gazneliler ile 1035 Nesa, 1038 Serahs savaşları yapıldı ve Gazneliler mağlup edildi.
• Gazneli Mesud döneminde ise 1040 yılında Dandanakan Savaşı ile Selçuklu Devleti’nin kurulma süreci başlarken Gazneli Devleti de zayıfladı.
• Selçuklu Devleti ile Gürcü-Bizans kuvvetleri arasında 1048’de Pasinler Savaşı oldu ve Selçuklu Devleti’nin zaferi ile sonuçlandı. Pasinler Savaşı Büyük Selçuklu Devleti ile Bizans arasındaki ilk savaştır.
• Tuğrul Bey, Abbasi halifesini Şii Büveyhoğulları baskısından kurtardığı için halife tarafından “Doğunun ve Batının Sultanı”, “Ebu Talip”            unvanları verilmiştir.

Alparslan Dönemi

• 1046’da Ani Kalesi’ni fethetmesi üzerine halife tarafından Ebul Feth unvanı verilmiştir.

26 Ağustos 1071 Malazgirt Savaşı
Nedenleri

• Türkleri Anadolu’dan atma isteği
• Türkmenlere yurt bulma isteği
• İslamiyet’i yayma isteği

Doğu’daki Selçuklu sorununu ortadan kaldırmak isteyen Bizans imparatoru Romanos Diogenes ile Selçuklu Devleti arasındaki savaşı Büyük Selçuk Devleti kazandı ve Romen Diogenes esir edildi. Tarihte ilk defa bir Bizans imparatoru, Türk hükümdara esir düşmüştür.
Malazgirt Savaşı’nda Peçenekler ve Oğuzlar saf değiştirerek Büyük Selçuklu tarafına geçmiştir.
Abbasi halifesi tarafından Alparslan’a İslam Ülkelerinin Sultanı unvanı verilmiştir.
Sonuçları

• Bizans’ta taht değişikliği yaşandı.
• Anadolu’nun kapıları Türkler’e açıldı.
• I. Beylikler dönemi başladı.
• Bizans’ın yardım isteğiyle Haçlı Seferleri gerçekleşti.
• Türklerin siyasi itibarı arttı.
• Alparslan’a ve Melikşah’a Nizamülmülk vezirlik yapmıştır
• Askeri ikta sistemi uygulanmıştır
• Nizamülülk’ün Siyasetname adlı eseri vardır.
• Nizamiye Medresleri’ni yaptırmıştır. Üniversite düzeyindeki ilk medrese olarak kabul edilir.

Melikşah Dönemi

• Büyük Selçuklu Devleti’nin en parlak dönemidir.
• Devletin merkezi İsfahan’a taşınmıştır
• Gürcistan, Kudüs, Suriye, Yemen ve Aden fethedilmiştir.
• Hasan Sabbah önderliğindeki Batıni örgütüne karşı mücadele etmiştir
• Devlet imparatorluk karakteri kazanmıştır.
• Kavurd isyanı kesin olarak bastırılmıştır.

Melikşah’ın ölümünden sonra Mehmet Tapar, Berkyaruk, Sencer ve Mahmut arasında taht kavgaları yaşandı.

Sencer Dönemi

• Gaznelilere ve Karahanlılara karşı tekrar hakimiyet sağlandı.
• 1141’de Karahıtaylarla yapılan Katvan Savaşı’nda mağlubiyete uğrayan Selçuklu Devleti yıkılış sürecine girdi.
• Vergilere isyan eden Oğuzlar tarafından Sultan Sencer esir alındı. Uzun süren esaretten kurtarıldıktan sonra da devlet yıkıldı.
• Büyük Selçuklu Devleti’nin dağılmasıyla ortaya birçok devlet ve atabeylikler çıktı.

KÜLTÜR VE UYGARLIK
Merkez Teşkilatı

• İl kelimesi yerini devlet, mülk kelimeleri almıştır
• Cihan hakimiyeti düşüncesi ve cihat anlayışı düşüncesi hakim olmuştur
• Kut anlayışı devam etmiştir

Hükümdarın unvanları

Hükümdarlık Sembolleri

İslamiyet ile birlikte gelen değişiklikler: Menşur almak, Hutbe okutmak, basılan paranın üzerine halifenin isminin yazılmasıdır.

Saray Görevlileri

Divan-ı Saltanat

• Karahanlılarda devletin işleyişi ile ilgili kararların alındığı divan: Meclis-i Ali
• Gaznelilerde mali ve idari işlerden sorumlu divan: Divan-ı Vezaret
• Büyük Selçuklu Devleti’nde bütün divan işleri Büyük Divan tarafından yürütülür.
• Divan-ı Saltanat denilen büyük divanın başında vezir bulunurdu.

HUKUK

ORDU
Ok, yay, kılıç, kalkan, balta, nacak, zırh, mızrak, gürz, pala kullanmışlardır.
Mancınık, ağır taş atar;  Arrade, hafif taş atar. Neftçiler, sura çıkanları engellemek için yağ döker.

TOPRAK YÖNETİMİ

BİLİM, DİL, EDEBİYAT VE SANAT

• İslamiyet’in kabulünden sonra Karahanlılar Uygur alfabesini kullandı. Resmi dil, eğitim ve edebiyat dili Türkçedir.

• Gaznelilerde resmi dil Farsça olmasına rağmen orduda Türkçe kullanılmıştır.
• Büyük Selçuklu Devleti Arapça’yı din ve bilim dili, Farsça’yı edebiyat ve devlet dili, Türkçe’yi ise Saray dili olarak kullanmıştır
• Büyük Selçuklu Devleti hükümdarı Alparslan, Batınilerin yıkıcı faaliyetlerine karşı Nizamiye Medreselerini kurmuştur.

GÜZEL SANATLAR

• Kümbet Selçuklu mimarisinin en önemli eseridir.
• Selçuklular süleme, hat, minyatür, tezhip, halı, kilim ve çini gibi sanat alanlarında eserler ortaya koymuştur.