PARFÜM, SAÇ BOYASI, KALICI DÖVME BOYASI VE JÖLEDE BULUNAN      

KİMYASALLAR 

Kişisel bakım ve estetik amacıyla kullanılan kozmetiklerde pek çok zararlı kimyasal bulunur. Parfüm, saç boyası, kalıcı dövme boyası ve jölede bulunan kimyasalların zararları aşağıdaki şekilde özetlenmiştir. 

Parfüm 

Parfüm temel maddesi alkol olan, ayrıca doğal esans yağları, koku vericiler, metilen klorid, metil-etil keton, etanol, benzil klorid, toluen gibi çeşitli toksik kimyasalları içerebilen kozmetik malzemedir. Parfümlerde genellikle benzaldehit, benzil alkol, etanol gibi bazı kimyasallar kullanılır. Bu kimyasalların sağlığa olumsuz etkileri aşağıda özetlenmiştir. Benzaldehit, akciğer ve göz tahrişine, mide bulantısı, karın ağrısı, böbrek hasarına, Benzil alkol, mide bulantısı, kusma, baş dönmesi, kan basıncında düşmeye, Etanol, yorgunluk, solunum yollarında tahrişe, uyuşukluk, görme bozukluğu, kas seğirmesi ve havaleye neden olabilir. 

Kalıcı Dövme Boyası 

Kalıcı dövme boyası, içinde çeşitli metalik tuzlar (örneğin oksitler, selenitler, sülfitler), organik boyalar, plastikler içerebilen pigmentler ve taşıyıcılardan oluşan kozmetik malzemedir. Kalıcı dövme boyasında bulunan zararlı kimyasallar ve metal bazlı pigmentler alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Mavi rengi veren pigmentte kobalt veya bakır; sarı rengi veren pigmentte kadmiyum, sülfit ve cıva kullanılır. Bu maddeler sağlığa son derece zararlı ve kan- serojendir.

Saç Boyası

  Saç boyası saç rengini değiştirmek için kullanılan çeşitli pigmentler ve kimyasal maddeler içeren kozmetik malzemedir. Saç boyalarında genellikle hidrojen peroksit, amonyak, PPD, DMDM hidantoin, parabenler, kurşun asetat, resorsinol gibi bazı kimyasallar kullanılır. Bu kimyasalların sağlığa olumsuz etkileri aşağıda özetlenmiştir. 

Hidrojen peroksit, saçlarda sülfür kaybı ortaya çıkardığı için saçların dökülmelerine neden olabilir. Amonyak saç derisinde yaygın olarak kaşıntı, tahriş ve yanmalara neden olduğu gibi akciğerleri de tahriş edebilir. 

PPD (para-fenilendiamin), koyu renk tonları için boya olarak kullanılır. Saç diplerinde yaralar, aşırı kepeklenme, kafa derisinde kızarıklık, şişlik, yüz ve gözlerde ödem yapabilir. 

DMDM hidantoin (dimetil dimetilol hidantoin), koruyucu olarak kullanılır. Doku ve bağışıklık sistemine zarar verebilir.

 Kurşun asetat, koyu tonlu saç boyaları için renk katkı maddesi olarak kullanılır. Anemiye ve nörolojik sorunlara neden olabilir. 

Resorsinol, saç derisinde tahrişe ve endokrin sistemde zarara neden olabilir. 

Saç Jölesi 

Saç jölesi, saçı şekillendirmek amacıyla kullanılan ve yapısında polimerler içeren kozmetik malzemedir. Jöle, saçlara fazla miktarda sürülür ve suyla temas ettirilirse yapışkan bir hâl alır. Saçta beyaz, kepeğimsi tortular bırakır ve saç dökülmelerine neden olabilir. İçinde bulunan boyar madde, formaldehit, polysorbat-80 gibi bazı maddeler kanserojen olabilir.

İLAÇ 

İlaç hastalığın tanısı, tedavisi veya önlenmesi için vücuda alınan veya uygulanan kimyasal maddedir. Vücutta bazı tepkimeler oluşturarak vücudun işlevlerini korur, geliştirir veya düzenler. İlaçlar vücutta oluşturulması istenen fizyolojik ve biyolojik etkiye göre çok farklı formlarda hazırlanır. Ayrıca ilaçların vücutta uygulanacağı bölgeye göre farklı formlarda hazırlanması ve vücuda verilmesi gerekir.

 İlaçların farklı formlarda oluşunun sebebi;

 • Doğru dozda alınmasını sağlamak, 

• Etken maddesini dış etkilerden korumak, 

• Etken maddeleri mide suyu gibi asidik vücut sıvılarından korumak, 

• Etken maddelerin tat ve kokularını maskelemek (baskılama), 

• Vücut dokuları içinde istenen bölgeye yerleştirmek, 

• İdeal ilaç etkisini sağlamak, 

• Vücutta dağılım ve emilimini kontrol etmek, 

• İstenilen şekilde çözünmesini sağlamaktır. İlaçlar hap, şurup, iğne, merhem formunda olabilir. İlaçların farklı formlarının temel özellikleri aşağıda verilmiştir. 

Hap 

• Haplar bir veya daha fazla dozda etken madde içerebilir. 

• Haplar sert, sıkıştırılmış ilaçlardır. • Ağız yoluyla vücuda alınır. 

• Haplar kolay tanınabilmesi için farklı renk ve şekillerde üretilebilir. 

• Hapın bileşenlerinin tadını gizlemek, kolay yutulmasını sağlamak, çevreye daha dayanıklı hâle getirmek ve raf ömrünü uzatmak amacıyla kaplama veya kapsül uygulanabilir. 

• Yutulan, dil altına uygulanan, emilen, çiğnenen veya suda çözünerek uygulanan türleri vardır. 

Şurup 

• Konsantre çözeltiler hâlinde hazırlanan sıvı ilaç formudur. 

• Ağız yoluyla vücuda alınır. 

• Aromalı şuruplar, etken maddenin rahatsızlık verici lezzetlerini baskılamak için uygun bir formdur. 

• Genellikle hoş koku ve tadı olan şuruplar süspansiyon veya emülsiyon hâlinde olabilir. Bu tür ilaçlar kullanılmadan öce çalkalanarak alınacak etken maddenin şurup içinde dağılması sağlanmalıdır. 

• Şuruplara antimikrobiyal koruyucu maddeler eklenebilir. 

• Doz hacmi önemli olduğu için belirtilen miktarda alınmalıdır.

• Toz hâlde olan ve suyla seyreltilen şuruplarda hazırlanma tarifine uyulmalıdır.

 İğne 

• Enjektör yardımıyla kas içine, damara, deri veya deri altına uygulanan steril çözeltilerdi. 

• Genellikle diğer ilaç formlarına göre hızlı etki gösterir. 

• Diğer formlarda alınması ilacın etkisini azaltırsa tercih edilebilir. 

Merhem 

• Etken maddenin dağıtıcı bir faz içinde bulunduğu ilaç formudur. 

• Cilt ve mukoza yoluyla alınır. 

• Merhemler, yarı sert, genellikle sürüldüğü yüzeyde kolay dağılması için yağlı hâldedir. 

• Krem şeklinde yarı katı emülsiyon, jel veya daha akışkan losyon hâlinde bulunabilir. 

• Etken madde genellikle su içermez ve cilt salgılarıyla karışmaz.

YANLIŞ VE GEREKSİZ İLAÇ KULLANIMININ ZARARLARI 

İlaçlar istenmeyen tepkimelerin oluşmasına neden olabilir. Bu nedenle ilaçların kullanım şekli, dozu ve gerekliliği oldukça önemlidir. Yanlış ve gereksiz yere ilaç kullanılması insan sağlığına zarar verir. İlaçların vücutta istenmeyen tepkimelere neden olmaması için ila- cın doktor tarafından reçete edilmiş olmasına, ilacın dozajına, dozaj aralıklarına, uygulanma şekline, saklanma koşullarına dikkat etmek gerekir. 

İlacın Doktor Tarafından Reçete Edilmesi Gereksiz veya reçetesiz ilaç alınmamalıdır. Hastalığın tanı ve tedavisi sadece uzman doktor tarafından yapılmalıdır. Doktor reçetesi dışında kişisel ilaç tedavilerine başvurulmamalıdır.   İlacın Dozajı Doktor tarafından belirtilen dozajın altına ya da üstüne çıkılmamalıdır. 

Doktorun ilaç dozajını yaş, kilo, böbrek, karaciğer ve diğer sağlık durumlarını dikkate alarak belirlediği unutulmamalıdır. İlaç yazan doktora gebelik, emzirme durumu, alerji, kronik hastalıkların varlığı ve başka ilaçların kullanımı gibi özel durumlar hakkında mutlaka bilgi verilmelidir.

                    GIDALAR

  Tüketilmesi kolay, raf ömrü uzun, koruyucu, renklendirici gibi çeşitli kimyasallar içeren besin maddelerine hazır gıda denir. Hazır gıdalara bozulmayı önlemek, göze güzel görünmesini sağlamak amacıyla birçok kimyasal madde katılır. Bu kimyasal maddeler koruyucular, renklendiriciler, emülsiyonlaştırıcılar, tatlandırıcılar şeklinde sınıflandırılabilir. 

Koruyucular (Antimikrobiyal Maddeler) 

Hazır gıdalarda oluşabilecek bakteri, küf ve maya bozulmasına karşı gıdayı korumak, raf ömrünü uzatmak, doğal renk ve aromayı korumak, pH değerini ayarlamak amacıyla kullanılır. Sosis, salam gibi birçok hazır gıdada kullanılır. Hazır gıdalarda kullanılan koruyucular nitrit, nitrat, kükürt dioksit, benzoik asit, propiyonik asit, sorbik asit gibi kimyasallardır. Bu kimyasallar kanserojen etkiye sahiptirler. 

Renklendiriciler (Gıda Boyaları) 

Hazır gıdayı çekici hâle getirmek için kullanılan doğal ve sentetik kimyasallardır. Şekerleme, dondurma, sakız, sosis, reçel gibi birçok hazır gıdada kullanılır. Astım, deri döküntüleri, migren, erken doğum, kanser, tiroid tümörü, kromozom zedelenmesi, çocuklarda hiperaktivite, davranış bozukluğu gibi hastalıklara ve aşırı duyarlılığa neden olabilir. 

Emülgatörler (Emülsiyonlaştırıcılar) 

Genel olarak tüketiciler heterojen gıda görüntüsünden hoşlanmazlar. Bu nedenle hazır gıdalara homojen görüntü kazandırmak için gıda emülgatörleri katılır. Emülgatörler; gıda-su, yağ-su-gıda gibi hetereojen bileşenlerin birbirine karışmasını sağlar. Emülgatörler hazır çorbalar, tatlılar gibi birçok hazır gıdada kullanılmaktadır. 

Tatlandırıcılar 

Hazır gıdanın lezzetini ve aromasını daha çekici hâle getirmek ve gıdanın tatlı olmasını sağlamak amacıyla kullanılır. Sakız, şekerleme, bisküvi, soda, meşrubat, enerji içeceği, diyet ürünü, kolalı içecek, hazır köfte harcı, et suyu tableti, hazır çorba, cips, kraker, salam, sosis, hamburger gibi birçok hazır gıdanın üretiminde kullanılır. Tatlandırıcılar doğal (pancar şekeri gibi) veya yapay olabilmektedir. Hazır gıdalarda gıda maliyetini düşürmek için genellikle sentetik tatlandırıcılar kullanılır. Çünkü yapay tatlandırıcılar, doğal tatlandırıcılara göre daha ucuz ve daha tatlıdır. Tatlandırıcılar alerjiye, kalp ve sindirim sistemi hastalıklarına, tümör oluşumuna ve kanserlere neden olabileceği gibi toksik etki de göstermektedir. Hamile veya emziren kadınlarda da çeşitli hastalıklara neden olabilir.

   Pastörizasyon işlemi gıda sanayinde besin maddelerini hastalık yapıcı mikroorganizma-lardan arındırmak amacıyla uygulanan ısıtma yöntemidir. Pastörizasyonda sütün 70-75°C ısıda 15 saniye ya da 90°C ısıda 1 saniye bekletilmesi söz konusudur.

     UHT: Kutu sütlerinde ise UHT (Ultra-Hight Temperature) yöntemi kullanılır. Süt 135-150°C   sıcaklıkta 2-4 saniye ısıtılır. UHT’li süt 4 ay, pastörize süt ise 3 gün dayanır.

YAĞ ENDÜSTRİSİNDE KULLANILAN KAVRAMLAR    

Yağlar üretim şekline göre sızma, riviera, rafine ve vinterize olarak adlandırılır.

      Sızma Yağ 

Yağın yapısını değiştirmeden saflığını ve tadını koruyarak mekanik yöntemler ve ısı uygulaması ile elde edilen yağdır. Yağı saflaştırmak amacı ile ürüne sadece su ile yıkama, çöktürme, süzme ve santrifüjleme işlemleri yapılır. 

Sızma yağ; asit oranı yüksek, keskin ve güçlü bir tada sahip olan yağdır. 

Rafine Yağ 

Yağın yapısı değiştirilmeden ağartma, koku, asitlik ve reçine giderme gibi işlemlere tabi tutulmasıyla elde edilen yağdır. Yağa yabancı madde eklenmez. Kokusu ve asitlik derecesi daha az olan, açık renkli rafine yağların gıda değeri azdır. 

Riviera Yağ

 Rafine yağa belirli oranlarda (%15-40) sızma yağ karıştırılması ile elde edilen yağdır. Sızma yağa göre tadı ve kokusu daha hafiftir. 

Vinterize Yağ 

Yağlarda bulunan yağ asitlerinin aşamalı olarak soğutularak dondurulması sağlanır. Donmuş yağ asitlerinin süzülerek yağdan uzaklaştırılması sonucunda elde edilen yağa vinterize yağ denir. İşlem sonucunda yağın bulanıklığı giderilir.