KİMYA HER YERDE

TEMİZLİK MADDELERİ

Sabun, deterjan, çamaşır sodası, çamaşır suyu, kir ve yağ çözücüler.

SABUN

    Yağların bazik ortamda hidrolizlenmesi sonucu oluşan uzun zincirli (C12-C18) karboksilli asitlerin sodyum (Na) veya potasyum (K) tuzlarına sabun, bu olaya ise sabunlaşma adı verilir.

     Sabunlar suyu seven (hidrofil) yapıdaki baş kısım ile suyu sevmeyen (hidrofob) kuyruk kısmından oluşurlar. Kirlerin temizlenmesi sırasında apolar yapıdaki hidrofob (suyu sevmeyen) kısım kire   utunurken, polar yapıdaki hidrofil (suyu seven) kısım ise suya tutunarak, kiri yerinden koparır.          

Genel olarak, yumuşak ve sert olmak üzere iki çeşit sabun vardır. Sodyum tuzu olanlar sert sabun (beyaz sabun), potasyum tuzu olanlar yumuşak sabun (arap sabunu) olarak adlandırılır.

  Sert Sabun Fayda ve Zararları

        Faydaları 

1. Ciltteki kiri ortamdan uzaklaştırır. 

2. Sabunlar biyolojik olarak parçalandığı için diğer temizlik maddelerine göre su ve toprak kirliliğine neden olmazlar 

3. Eldesi kolay ve ucuzdur.

 Zararları 

1. Aşırı miktarda kullanmak cilt kuruluğuna neden olur. 

2. Alerjik reaksiyonlara neden olabilir. 

3. Kullanıcılar arasında mikropların yayılmasına neden olur. 

4. Islak kalan yüzeyinde bakteri ve mantar barındırabilir.

  Sıvı Sabun Fayda ve Zararları 

Faydaları 

1. Ciltteki kiri temizler. 

2. Katı sabunlara göre daha hijyeniktir ve kullanımı daha kolaydır. 

3. pH’ı cilt pH'ına daha yakın olduğundan hassas ciltler için daha uygundur. Katı sabuna göre cildi daha az kurutur. 

4. Kullanıcılar arasında mikrop geçişine neden olmaz. 

Zararları 

1. Sıvı sabun ek ambalaj gerektirdiği için daha pahalıdır ve ülke ekonomisine zarar verir. 

2. Kimyasal olarak katı sabundan çok farklı olmamasına rağmen plastik kaplarda saklandığı için çevre dostu değildir. 

3. Elden arınma süresi katı sabuna göre daha uzundur.

DETERJANLAR

Kir sökücü anlamına gelen deterjan petrol türevlerinden elde edilir. Deterjanın en önemli özelliği sert sularda bile köpürebilmesidir. Yaygın olarak kullanılan deterjan lauril alkolden elde edilen sodyum lauril sülfat’tır. Deterjanların temel bileşenleri;

• Yüzey aktif maddeler
• Köpük düzenleyiciler
• Sertlik gidericiler
• Katkı maddeleri

Sabun ve Deterjanların Temizleme Özelliği

Kir apolar olduğundan, kirli maddenin bulunduğu suya sabun ya da deterjan eklendiğinde molekülün apolar (hidrofob) ucu kiri sarar. Polar (hidrofil) uç ise su ile güçlü bağlar oluşturur. Böylece kir bulunduğu ortamdan suya geçer ve kirli yüzey temizlenmiş olur.

Sabun ve Deterjan Arasındaki Benzerlik ve Farklılıklar

• Suda çözünürler.
• Temizleyici ve dezenfekte edicidirler.
• Moleküllerinde polar ve apolar kısımlar vardır.
• Sulu çözeltileri baziktir.
• Organik maddelerdir.
• Yüzey aktif madde içerirler.
• Sabun sert sularda deterjan kadar iyi temizleyemez.
• Yapısında benzen halkası taşıyan deterjanlar zor bozunur ve doğaya zararlıdır.
• Sabun bitkisel veya hayvansal yağlardan elde edilirken, deterjanlar petrol türevlerinden elde edilirler.

   ŞAMPUAN 

Faydaları 

1. Kir, toz ve yağları saçlardan arındırır. 

2. Kullanımı kolaydır. 

3. Kullanılan katkı maddelerine göre saçı onarma, hızlı uzatma ve saçın dökülmesine engel olma gibi özelliklere sahip olabilir.

 Zararları 

1. Yapısında birçok kimyasal madde kullanılır. Kullanılan kimyasalların alerjiden kansere kadar çeşitli yan etkileri vardır. 

2. Fazla kullanılması saç dökülmesine neden olabilir. 

DİŞ MACUNU 

Faydaları 

1. Yiyecek parçalarının asidik özelliğini nötralize ettiği için diş çü- rümelerini engeller.

 Zararları 

1. Aşırı miktarda kullanılması diş minesinin aşınmasına neden olur. 

2. Az miktarda florür diş çürüklerini engellemesine rağmen florürlü diş macunlarının uzun süre kullanılması kalıcı diş rengi bozukluğu, mide rahatsızlıkları ve deri döküntüleri yapabilir. 

3. Su kirliliğine neden olabilir.

HİJYEN AMACIYLA KULLANILAN TEMİZLİK MADDELERİ

Çamaşır suyu

   - Çamaşır suyu, sodyum hipoklorit (NaClO) bileşiğinin sulu çözeltisidir. 

- Yükseltgen özelliğe sahip olduğundan mikrop öldürme ve ağartma işlemleri için kullanılır. 

- Çamaşır suyu etki ettiği maddenin rengini açar ve maddeyi ağartır. 

- Tekstil endüstrisinde boyama işleminin ilk basamağında kullanılır. 

-Mikrop öldürücü özelliğe sahip olduğu için ev, iş yeri, hastane, okul gibi yerlerde hijyen amaçlı olarak da kullanılır. 

-Hücre zarlarına ve proteinlere etki ettiği için ciltle temas ettirilmemelidir. 

Kireç Kaymağı 

- Sönmüş kireç süspansiyonundan klor gazı geçirilerek elde edilenkalsiyum hipoklorite kireç kaymağı denir. 

- Kireç kaymağının (kalsiyum hipoklorit) kimyasal formülü Ca(OCl)2’dir. Granül veya tablet şeklinde olan beyaz bir katıdır. 

- Mikroorganizmaları parçalayarak yok ettiği için temizlik amacıyla kullanılır. Gıda endüstrisinde sebze ve meyveleri mikroorganizmalardan temizlemek için az miktarda kullanılır.

 - Havuz suyuna karıştırıldığında suyu dezenfekte eder havuzda yosun oluşmasını önler. 

- Reçel yapımında yumuşak meyvelerin dağılmaması için de kullanılır.

Çamaşır Sodası (sodyum karbonat): Na2CO3 Oksijenli çamaşır suyu (sodyum perborat monohidrat): NaBO3 . H2O

Diğer Temizlik malzemeleri: Kireç çözücüler HCI,  tuvalet temizleyiciler HCI, H2SO4, yağ çözücüler NaOH, lavabo açıcılar ise NaOH ve KOH içerir. Ayrıca UV ışınları da dezenfeksiyon ve sterilizasyon amaçlı kullanılır.