GENLEŞME

 Maddenin sıcaklığının artması sonucu boyutlarında gerçekleşen artışa genleşme denir.

• Genleşme olayının tam tersi ise büzülmedir. Sıcaklığı azalan maddenin boyutlarında küçülme meydana gelmesidir.

Genleşmeyi maddenin hallerine göre ayrı ayrı inceleyeceğiz. 

NOT: Genleşme katsayısı büyük olan maddeler sıcaklık arttırılınca daha fazla uzar. Genleşme katsayısı büyük olan maddeler sıcaklık azaltıldığında ise daha fazla küçülür. 

Katılarda genleşme Katı cisim, çubuk şeklinde ise boyca genleşme, levha ise yüzeyce genleşme, küre ve silindir gibi üç boyutlu ise hacimce genleşme olarak incelenir.

 Boyca Genleşme Katı cisim ısı aldığında boyunda uzama gözlemlenir. Katı cismin boyundaki uzama miktarı 

• CİSMİN İLK BOYUNA L0
• CİSMİN GENLEŞME KATSAYISINA( KATININ CINSINE BAGLIDIR) λ
• SICAKLIGINDAKİ DEĞİŞİME ΔT

bağlıdır. 

Yüzey alanındaki değişim ΔL = L0.λ.ΔT bağıntısı ile hesaplanır.

Örneğin; 

Şekil-1 de verilen metal çifti ısıtıldığında Şekil-2 deki görünümü aldığına göre  X  ve Y metallerinin genleşme katsayıları için ne söylenebilir?

X metali uzayarak Y metalinin üzerine kıvrıldığına göre 

X in Y ye göre daha fazla genleştiği söylenebilir. 

λX  > λY   olur.

Yüzeyce Genleşme Katı bir plaka ya da levha ısı aldığında alanında bir bir artış gözlemlenir.

• CİSMİN İLK ALANINA S0
• CİSMİN GENLEŞME KATSAYISINA 2λ  (Boyca genleşme katsayısı boyca genleşme katsayısının iki katıdır.)
• SICAKLIĞINDAKİ DEĞİŞİME ΔT

bağlıdır. 

Yüzey alanındaki değişim 

ΔS =S0.2λ.ΔT bağıntısı ile hesaplanır.

Hacimce Genleşme Katı üç boyutlu bir cisim ısı aldığında hacminde bir artış gözlemlenir.

• CİSMİN İLK HACMİNE V0
• CİSMİN GENLEŞME KATSAYISINA 3λ (Boyca genleşme katsayısı boyca genleşme katsayısının üç katıdır.)
• SICAKLIĞINDAKİ DEĞİŞİME ΔT

bağlıdır. 

Yüzey alanındaki değişim ΔV=V0.3λ.ΔT bağıntısı ile hesaplanır.

• Katılarda genleşme fotoğraf büyümesi gibidir, boyutlar artarken açılar değişmez.

Örneğin; 

Dairesel metal levha ısıtıldığında; r artar,α sabit kalır.

• Yüzeyce genleşme katsayısı boyca genleşme katsayısının iki katı hacimce genleşme katsayısının üç katıdır.

• Genleşme katsayısı katılarda ayırt edici bir özelliktir. 

Sıvılarda genleşme Sıvılar içinde bulundukları kabın şeklini alır. Isıtılan bir sıvı, hacimce genleşir. Sıvı dolu bir kap ısıtıldığında sıvı genleşirken kapta genleşir. Ancak sıvıların genleşme katsayısı katılarınkinden büyük olduğu için sıvı, kaptan daha fazla genleşir ve sıvı da taşma görülür.

• Genleşme katsayısı sıvılarda ayırt edici bir özelliktir. 

DIKKAT! Suyun genleşmesi ve büzülmesi diğer sıvılara göre farklıdır.

Gazlarda genleşme Gazlarda da genleşme görülür. Bütün gazların genleşme katsayısı aynı olduğundan gazlarda genleşme aynıdır.

• Genleşme katsayısı gazlarda ayırt edici bir özellik değildir.