DOPPLER OLAYI
Dalga kaynaklarının hareketli olduğu durumlarda algılanan frekans ve dalga boyu değerleri farklılık gösterebilir. Bu duruma doppler olayı denir.
Bu etki adını ünlü fizikçi ve matematikçi ChristianAndreasDoppler’den almıştır.

VKAYNAK : Kaynak hızı
VDALGA : Dalga hızı
T: Periyot

• Yukarıdaki şekildeV=λ.fbağıntısı göz önünde bulundurularak yorumlanırsa;

Dalga boyunun büyüdüğü taraftaki A gözlemcisi polis aracının siren sesinin frekansını daha küçük algılar.
Dalga boyunun küçüldüğü taraftaki B gözlemcisi polis aracının siren sesinin frekansını daha büyük algılar.

HATIRLATMA!
Ses dalgasının frekansı fazla ise ses tiz(ince)dir.
ses dalgasının frekansı küçük ise ses pes(kalın)dır.
    SONUÇ!

• Kaynak gözlemciye yaklaşırken algılan sesin frekansı gerçek frekansından büyüktür.
• Kaynak gözlemciden uzaklaşırken algılanan sesin frekansı sesin gerçek frekansından küçüktür.

• λ1 veλ2nin aritmetik ortalaması dalgakaynağının hareketsiz durumdayken ürettiği dalga boyunu verir.

• Doppler olayı genellikle ses dalgaları üzerinden ifade edilir, ancak tüm dalgalar için genel bir olaydır.

• Dalga hızının kaynak hızından büyük olduğu durumda kaynağın ilerlediği yönde işitilen ses tizleşirken, zıt yönde işitilen ses pesleşir.

• Dalganın hızı ile kaynağının hızı eşit olduğu durumda ses dalgaları yığılarak bir ses duvarı oluşturur.

• İlerleyen bir dalga kaynağının hızı dalganın hızından daha büyük olduğu durumda şok dalgası denilen olay gözlenir.

Ses duvarı kırılarak sonik patlama gerçekleşir.

IŞIK DALGALARINDA DOPPLER ETKİSİ
Işık dalgalarında doppler etkisi ışığın rengindeki değişim olarak algılanır.

Kaynak ve gözlemci arasındaki bağıl yer değiştirmeden dolayı üretilen ışıkta frekans kayması olur.

• Bir ışık kaynağı gözlemciden uzaklaşırken ışığın frekansı gerçek frekansından daha küçük frekanslı algılanır.
• Bir ışık kaynağı gözlemciye yaklaşırken ışığın frekansı gerçek frekansından daha büyük frekanslı algılanır.

HATIRLATMA!

ÖRNEK:

Birbirlerine doğru hareket eden motor ve çocuk için,
Çocuk motorun önündeki ışığın rengini olduğundan farklı algılıyor. Bu ışığın doppler etkisi sonucu oluşur.
Buna göre ışığın algılanan rengi

• Çocuğun hareket yönü
• Kaynaktan çıkan ışık rengi
• Motorun hareket yönü

niceliklerinden hangilerine bağlıdır?

CEVAP: I. , II. ve III.

ÖRNEK:

t sürede A noktasından B noktasına sabit frekanslı ses yararak ilerleyen ambulansın Maya, Dora ve Erdem için algılanan frekans - zaman grafiği nasıl olur?

CEVAP: