I. Dönemde hedef, Lozan'dan kalan sorunları çözmektir. II. Dönemde ise hem bölge barışına yönelik hamleler yapılmış hem Misakımilli doğrultusunda siyasetler üretilmiş hem de Yaklaşan II. Dünya savaşı öncesinde sınır güvenliğimizi sağlayabilmek için çaba harcanmıştır.   Bu dönemde "Yurtta Sulh, Cihanda Sulh" ülküsü doğrultusunda ve ulusal bağımsızlık ilkesi çerçevesinde hareket edilmiştir.   1923-1938 yılları arasındaki başlıca konular; İngiltere – Fransa – Yunanistan ile yaşanan sorunlar İngiltere – Musul Sorunu(1926-Ankara Anlaşması-Şeyh Sait Ayaklanması) Fransa – Yabancı Okullar(1926), Adana-Mersin Demiryolu (1926), Dış Borçlar(1929), Hatay Meselesi(1939'da Türkiye'ye katıldı) Yunanistan – Nüfus Mübadelesi Milletler Cemiyeti – 1932 Balkan Antantı – 1934 Montreux(Montrö) Boğazlar Sözleşmesi – 1936 Sadabad Paktı – 1937  

a. Musul Sorunu (Irak Sınırı):  İngiltere, Türkiye'nin iç politikadaki sıkıntılarını fırsat bilerek kullanmış, 1926 yılında gelindiğindeyse iç işleriyle uğraşmaktan dış politikaya gereken önemi vermekte güçlük çeken Türkiye, Ankara Anlaşmasını imzalamaya mecbur kalmıştır, Bu dönemde İngilizlerin de desteklediği Şeyh Sait İsyanı Türkiye'nin dış politikada gerekli adımları atamamasındaki etkenlerdendir. 5 Haziran 1926 Ankara Anlaşması ile Musul, Irak toprağına bırakıldı. Böylece Türkiye-Irak sınırı çizilmiş oldu. Musul Meselesi'nde Türkiye, Misakımilli'den taviz vermiş oluyordu.

b. Yabancı Okullar Sorunu: Türkiye'nin yabancı okullarda tarih, coğrafya gibi derslerin Türk öğretmenler tarafından okutulması kararına Fransa ve Papalık karşı çıktı. Türkiye, bu konuda Fransa ile görüşmeyerek sorunu bir iç politika sorunu olarak değerlendirip, bağımsızlık ve egemenlik haklarını korumuştur. (1926)

c. Adana- Mersin Demiryolu sorunu:  Bir Fransız demiryolu şirketine ait olan Adana-Mersin demiryolu nun Türk devleti tarafından alınmak istemesiyle ortaya çıkmıştır. Sorun Türkiye'nin istediği gibi çözüldü. (1926)

d. Dış Borçlar Sorunu: Yeni Türk devletinin 1929 bunalımından dolayı, ödeme güçlü çekmesinden doğmuştur. 1933'de Fransa ile yapılan antlaşma ile sorun çözüldü. Taksit sayısı artırıldı, frank olarak ödenmesi kararlaştırıldı.

e. Hatay Meselesi:  Fransa'nın Suriye'den çekilmesi ile Hatay'ın statüsünün yeniden belirlenmesi zorunlu hale geldi. Suriye Hatay'ın kendisine ait olduğunu iddia etti. Türkiye, Milletler Cemiyeti'ne başvurdu. Milletler Cemiyeti'nin kararı ile Hatay 'da halk oylaması yapıldı. Halk oylaması ile 1938 Hatay Cumhuriyeti kuruldu. 1939'da Hatay meclisinin aldığı kararla Türkiye'ye katıldı. Böylece günümüz Suriye sınırı kesinleşti. Misak-ı Milli tamamlandı.  

f. Nüfus Mübadelesi Sorunu: Nedeni Yunanistan'ın Lozan'a aykırı olarak İstanbul 'da daha çok Rum bırakmak istemesidir. Sorun Yunan Başbakanı Venizelos'un Türkiye'yi ziyaret etmesiyle imzalanan 1930 Ankara antlaşması ile çözüldü. 1930-1954 yılları arasında Yunanistan ile aramızda bir sorun yaşanmadı. ancak dostlukta kurulamadı. İran ile sınır anlaşmazlığı yaşandı.

g. Milletler Cemiyetine Katılmamız:  Türkiye, Musul meselesinde İngiltere yanlısı bir politika izleyen bu kuruma hep mesafeli davranmış, fakat 30'lu yıllara geldiğimizde,  Atatürk, "Başvurmayı düşünmüyoruz, fakat davet ederlerse katılırız" demecini verince İspanya ve Yunanistan'ın aracılığı ile Türkiye'ye yakınlaşan Cemiyet, temsilcilerini ülkemize göndermiş, Türkiye 1932 yılında Cemiyet'e üye olmuştur. Türkiye, dış politikadaki birçok sorununu bu kuruluş kanalı ile çözecektir.

? ÖRNEK SORU. Türkiye, 24 Ekim 1945 tarihinde Birleşmiş Milletlere üye olmuş ve Atatürk'ün "Yurtta barış, dünyada barış" ilkesi doğrultusunda Birleşmiş Milletlerin aldığı kararlara uymuştur. Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye'nin Birleşmiş Milletlerin kararına uyarak asker gönderdiği ülkelerden biri değildir?

A) Afganistan      

B) Somali             

C)Kore                 

D) Bosna Hersek               

E) Vietnam (2009-ÖSS Sos-2)

ÇÖZÜM: Türkiye Cumhuriyeti Vietnam'a asker yollamamıştır. YANIT E

h. Balkan Antantı: İtalya ve Almanya'nın saldırgan politikaları karşısında Türkiye'nin öncülüğünde Balkanlarda barışı korumak amacıyla Yunanistan, Yugoslavya, Romanya arasında imzalanan saldırmazlık antlaşmasıdır.(1934) II. Dünya savaşının başlaması ile önemini kaybetmiştir.

? ÖRNEK SORU. Atatürk döneminde aşağıdakilerin hangisinde Balkan Antantı'na üye devletlerin destek ve dayanışma politikalarının, konunun Türkiye lehine çözümlenmesinde etkili olduğu savunulabilir?

A) Türkiye'nin Milletler Cemiyetine üye olmasında 

B) Hatay'ın Türk topraklarına katılmasında 

C) Yunanistan ile dostluk antlaşması imzalanmasında 

D) İngiltere ile Ankara Antlaşması'nın imzalanmasında 

E) Montreux (Montrö) Boğazlar Sözleşmesi'nin imzalanmasında  (2011-LYS)

ÇÖZÜM: Montreux Boğazlar Sözleşmesi'nin imzalanmasında Balkan Antantı'na üye devletlerin destek ve dayanışma politikaları ülkemizin elini güçlendirecek ve ülkemiz tarafından akıllıca kullanılacaktır. YANIT E

ı. Montrö Boğazlar Sözleşmesi:  Montrö Boğazlar Sözleşmesi Almanya ve İtalya'nın saldırgan politikaları silahsız olan Boğazların güvenliğinin tehdit edince Türkiye'nin isteğiyle Boğazların statüsü yeniden belirlenmiştir. Katılan devletler Türkiye, Japonya, Rusya, İngiltere, Fransa, Yunanistan, Bulgaristan, Yugoslavya, Romanya. İtalya'dır. Montrö Boğazlar Sözleşmesi'ne göre;  Boğazlar komisyonu kaldırıldı. Yönetimi tamamen Türkiye'ye bırakıldı.  Türkiye, Boğazlarda silah ve asker bulundurabilecek, Boğazlar, ticaret gemilerine açık olacak, Türkiye gerektiğinde savaş gemilerine kapatabilecekti. Böylece, Boğazlar sorunu Misakımilli'ye uygun çözülmüştür. (1936)

? ÖRNEK SORU. 20 Temmuz 1936'te imzalanan "Montreux Boğazlar Sözleşmesi'nin aşağıdaki maddelerinden hangisi, Boğazlar üzerindeki egemenliğimizi kesinleştirmiştir?

A) Savaş gemilerinin Boğazlardan geçişini sınırlandırma. 

B) Ticaret gemilerine tanınan geçiş serbestliğini ticaret uçaklarına tanımama. 

C) Herhangi bir anda Karadeniz'de var olabilecek yabancı donanmaların tonilato hacimlerini belirleme. 

D) Boğazlar Komisyonunu kaldırarak bu Komisyonun yetkilerini Türkiye'ye devretme. 

E) Boğazlardan geçecek savaş gemileri için önceden Türk hükümetinden izin alma zorunlusunu getirme. (1978-ÜSS)

ÇÖZÜM: Boğazlar Komisyonu'nun kaldırılarak bu Komisyon'un yetkilerinin Türkiye'ye devri, Türkiye'yi Boğazlar noktasında tek yetkili devlet yapmıştır. YANIT D

k. Sadabad Paktı:  İtalya'nın Habeşistan'a saldırması üzerine Orta Doğu'da barışı korumak üzere Türkiye, İran, Irak, Afganistan arasında yapılmıştır. (1937) Amacı: doğu sınırlarımızın güvenliğinin sağlamaktır. II. Dünya Savaşı'ndan sonra merkezi Irak'a taşınarak Bağdat Paktı adını aldı.(1953)  1958'de merkezi Ankara 'ya alınarak CENTO adını aldı. 1979'da İran-Irak savaşıyla sona erdi.

? ÖRNEK SORU. 

I. Batı Trakya 

II. Hatay 

III. Musul 

IV. Boğazlar 

V. Ege Adaları sorunlarından hangileri, 1936-1939 yılları arasında yapılan antlaşmalarla Türkiye Cumhuriyeti yararına çözülmüştür?

A) I ve III 

B) I ve IV 

C) II ve IV 

D) III ve IV 

E) IV ve V (1997-ÖYS)

ÇÖZÜM: Hatay ve Boğazlar sorunları, Türkiye'nin dahiyane diplomatik girişimleriyle Türkiye lehine çözümlenecektir. YANIT C