YERLEŞME VE DEVLETLEŞME SÜRECİNDE SELÇUKLU TÜRKİYESİ

I. Beylikler Dönemi

• Alparslan zamanında 1071 Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’nun kapıları Türklere açılmış ve Anadolu’da ilk Türk beylikleri dönemi başlamıştır.

SALTUKLULAR

• Merkez: Erzurum
• Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliğidir.
• Gürcülerle ve Trabzon Rum imparatorluğu ile mücadele etti.
• Danışmendlilerle birlikte Haçlılara karşı İslam dünyasını korudular.
• Mama Hatun Türbesi, Üç Kümbetler, Tepsi Minare gibi önemli eserleri vardır.

MENGÜCEKLİLER

• Erzincan, Kemah ve Divriği
• Gürcü ve Rumların güneye inmelerini engellediler.
• Divriği Ulu Cami, Divriği Turan Melik Darüşşifası önemli eserleridir.
• Mengücekler’i Türkiye Selçuklu hükümdarı Alaeddin Keykubat ilhak etmiştir.

ARTUKLULAR

• Mardin, Batman, Diyarbakır ve Hasan Keyf olmak üzere üç kola ayrılır.

HASAN KEYF KOLU:

• Anadolu’nun ilk camisi Ulu Camidir.
• Haçlılara karşı mücadele etti.

MARDİN KOLU:

• Haçlılara karşı mücadele etti.
• Artuklular’ın en uzun yaşayan koludur.

HARPUT/ELAZIĞ KOLU:

• Artuklular’ın en kısa yaşayan koludur.

• El- Cezeri: Dünyada sibernetik üzerine çalışmalar yapan ilk bilim adamıdır.
• Malabadi Köprüsü önemli eseridir
• Bizans sikkeleri örnek alınarak para basılmıştır.

SALTUKLULAR

• Merkez: Erzurum
• Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliğidir.
• Gürcülerle ve Trabzon Rum imparatorluğu ile mücadele etti.
• Danışmendlilerle birlikte Haçlılara karşı İslam dünyasını korudular.
• Mama Hatun Türbesi, Üç Kümbetler, Tepsi Minare önemli eserleridir.

ÇAKA BEYLİĞİ

• Türk tarihinin ilk denizci beyliğidir.
• İzmir ve çevresinde kuruldu.
• Peçeneklerle birleşerek İstanbul’u kuşattı.
• Bizans, Çaka Bey’e karşı Çaka Bey’in damadı I. Kılıçarslan ile ittifak yaptı.
• Kuruluş tarihi olan 1081 Türk Deniz Kuvvetlerinin kuruluş tarihi kabul edilir.

ASYA VE YAKIN DOĞUDA KURULAN DEVLETLER
Fatımiler 900 – 1174

• Tunus merkezli Ubeydulah tarafından kuruldu.
• Akşidler’e son vererek Mısır’a egemen oldu.
• I. Haçlı seferinde Kudüs’ü kaybetti ve Selahaddin Eyyubi tarafından yıkıldı.

Harzemşahlar 1157 – 1231

• Anadolu Selçuklu Devleti ile Moğollar arasında tampon görevi görmekteydi.
• Anadolu Selçuklu Devleti’ne ait olan Ahlat şehrine saldırmaları sonucunda Anadolu Selçuklu ile araları açıldı.
• Celalettin Harzemşa ‘ın Anadolu Selçuklu ile yaptığı 1230 Yassı Çemen Savaşı’nı kaybetmesi üzerine devlet zayıfladı.
• Moğollar tarafından yıkıldı.

Moğol İmparatorluğu 1207 – 1227

• Moğolistan’da Karakurum merkezli olmak üzere Cengiz Han tarafından kuruldu.
• Cengiz Han, dağınık halde yaşayan Moğol kabileleri bir bayrak altında topladı
• Harzemşah Devleti’ne son verdi
• Cengiz Han’ın ölümüyle devlet dağıldı.

Altın Ordu Devleti (1227 – 1369)

• Cengiz Han’ın torunu Batu Han tarafından kuruldu.
• İslamiyet’i kabul eden ilk Moğol devletidir.
• Bünyesinde Türklerin çoğunlukta olmasından dolayı hızla Türkleşti.
• Rusların güneye inmesini engelledi.

Kubilay Hanlığı (1227 – 1398)

• Cengiz Han’ın torunu Kubilay tarafından kuruldu.
• Kalabalık Çin nüfusu içinde zamanla Çinlileşti.
• Türkleşmeyen ve İslamiyet’i kabul etmeyen tek Moğol devletidir.

İlhanlılar (1227 – 1336)

• Cengiz Han’ın torunu Hülagü tarafından kuruldu.
• 1243 Kösedağ Savaşı ile Türkiye Selçuklu Devleti’ni yenerek Anadolu’ya hakim oldu.
• 1258’de Bağdat’ı ele geçirerek Abbasi Devleti’nin varlığına son verdi.

Çağatay Hanlığı (1227 – 1369)

• Cengiz Han’ın torunu Çağatay tarafından kuruldu.
• İslamiyet’i kabul ettikten sonra hızla Türkleştiler.

Timur İmparatorluğu 1369 – 1507

• Timur tarafından Semerkant merkezli kuruldu.
• 1402’de Ankara Savaşı ile Osmanlı Devleti’ni yenerek Türk siyasi birliğini parçaladı.
• Ali Şir Nevai, Muhakemet’ül Lügateyn eserini ortaya koydu.
• Uluğ Bey, Gök bilimleriyle uğraştı.
• Ahmet Yesevi Türbesi yaptırıldı.

Babür Devleti 1526 – 1858

• Timur soyundan gelen Babürşah tarafından kuruldu.
• Hindistan’da İslamiyet’in yerleşmesini sağlayarak Müslümanların asimile olmasını engelledi.
• Babürname ve Tac Mahal en önemli eserleridir.

TÜRKİYE SELÇUKLU DEVLETİ KÜLTÜR VE UYGARLIK
TAŞRA TEŞKİLATI
Şıhne: Eyaletlerin başındaki askeri vali
Amid: Sivil vali
Melik: Hanedan üyesi, taşra teşkilatında özerk yetkilerle donatılmış kişi
Naib-i Eyalet: Sultan vekili
Amil: Vergiden sorumlu kişi
Muhtesip: Belediye işlerini takip eder. Çarşı, Pazar denetimi  yapar.

EKONOMİ
İlk kervansaray Karahanlılar tarafından açıldı.
Lonca Teşkilatı

• Ekonomik hayatta Müslüman esnafların bir araya gelerek kurduğu teşkilattır.

Loncaların başlıca görevleri;

• Üyelere mesleki eğitim vermek.
• Esnaflara kredi vermek.
• Esnafla hükümet arasındaki iletişimi sağlamak.
• Üretilen malın fiyatını belirlemek.
• Üretilen malın kalitesini kontrol etmek.
• Gayrimüslimler loncalara alınmamıştır.