I. Dünya Savaşı Öncesi Osmanlı Devleti. I. Dünya Savaşı öncesi Osmanlı Devleti ekonomik, sosyal ve siyasal açıdan iyice zayıflamıştı. Kapitülasyonlardan dolayı Avrupa'ya bağımlı hale gelmiş, Sanayi Devrimi'nden dolayı ekonomisi çökme noktası tehlikesiyle yüz yüze kalmıştı. Osmanlı dış borçlarının faizini ödeyemez hale gelmiş ve borçların tahsili için Duyun-ı Umumiye İdaresi kurulmuştu. Ayrıca 1789 Fransız İhtilalinin sonuçları Osmanlı'yı derinden etkilemiş, Osmanlı Devleti milliyetçi ayaklanmalar sonucu parçalanmaya başlamıştı. Ayrıca Devlet-i Aliye, İttihat ve Terakki Fırkasının etkisiyle mutlakıyetten meşrutiyete geçmiş, Avrupalı devletlerin içişlerine karışmalarını engellemeye çalışıyordu.

Osmanlı Neden Almanya'nın Yanında Yer Aldı? Osmanlı yönetimi savaşın Almanya'nın kazanacağını düşünüyordu. Osmanlı, Siyasi yalnızlıktan kurtulmak istiyordu. Osmanlı, Trablusgarp ve Balkan savaşlarında kaybettiği toprakları geri almak istiyordu.

? ÖRNEK SORU. Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşında Üçlü Bağlaşma (İttifak) Devletleri yanında savaşa girmesinde etken olmamıştır?

A) Almanya'nın savaşı kazanacağına duyulan inanç

B) Almanya'ya duyulan yakınlık

C) Uzlaşma Devletleri'nin Osmanlı topraklarına saldırması

D) Goben ve Breslav harp gemilerinin Rus limanlarına saldırması

E) Osmanlı İmparatorluğu'nun coğrafi durumu (1974-ÜSS]

ÇÖZÜM: İtilaf Devletleri'nin Osmanlı topraklarına saldırması, Osmanlının savaşa girişinden daha sonradır. YANIT C

Savaşa Almanya'nın yanında giren Osmanlı bu savaşı en az 2 yıl uzatsa da, Almanya'dan gerekli yardımlar gelmeyince, müttefikleri Bulgaristan ve Avusturya-Macaristan savaşlarda yenilince ve Bulgaristan'ın da savaştan çekilmesi ile Almanya-Osmanlı arası kara bağlantısı kesilince Osmanlı savaştan çekilmek zorunda kaldı.

Wilson İlkeleri: ABD Başkanı Wilson'un, I. Dünya Savaşına girerken yayınladığı bildiridir. Buna göre; Yenenler yenilenlerden toprak almayacak, Milletler, kendi geleceklerine kendileri karar verecek, Yenilen devletler savaş tazminatı ödemeyecek, Osmanlı Devleti'nde Türklerin oturdukları bölgelerde Türk egemenliği sağlanacak, Dünyada barışı sağlayacak bir teşkilat kurulacaktı.

I. Dünya Savaşı'nın Sonuçları. Bolşevik İhtilali ile Rusya'nın savaştan çekilmesi İtilafların işini zorlaştırmıştı ancak ABD'nin savaşa girmesi savaşın seyrini İtilafların lehine çevirdi. İttifakların arasında köprü vazifesi gören Bulgaristan'ın savaştan çekilmesi de İttifak Devletlerini zora sokmuştu. Avusturya-Macaristan'ın da savaştan çekilmesi ile Osmanlı ateşkes istemek zorunda kaldı. Savaştan en karlı çıkan devletlerden biri İngiltere, bir diğeri de Almanya'nın uzak doğu sömürgelerini alan Japonya oldu. Almanya, Osmanlı, Avusturya-Macaristan İmparatorlukları parçalandı. Dünya barışını korumak amacıyla Milletler cemiyeti (Cemiyet-i Akvam) kuruldu. Demokratik rejimler ön plana çıktı. Sömürgeciliğin yerini manda ve himaye aldı. İlk kez bu savaşta kimyasal silahlar, denizaltı ve tank kullanıldı. Savaş sonrası imzalanan antlaşmalar barış getirmedi ve II. Dünya Savaşı'na neden oldu. Savaşlarda sivil kayıpların artması üzerine sivil toplum örgütleri kuruldu. Dünya siyasetinde dengeler ve haritalar değişti. Rusya'da Sosyalizm, Almanya'da Nazizm ve İtalya'da Faşizm tarzı yeni rejimler ortaya çıktı.

MONDROS MÜTAREKESİ (30 EKİM 1918). Çanakkale ve İstanbul Boğazları açılacak ve bu bölgeler, İtilaf devletleri tarafından işgal edilecektir. İç güvenlik ve sınırların korunması dışında, Osmanlı ordusu dağıtılacaktır. [amaç, işgalleri kolaylaştırmak] Toros tünelleri, telsiz, telgraf, demiryolları İtilaflar Devletlerine geçecektir. [ amaç, ekonomiyi ve iletişimi engellemek] 7. Madde: İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit edecek bir durumun ortaya çıkması halinde herhangi bir stratejik yeri işgal etme hakkına sahip olacaklardır. [amaç, İşgallere bahane yaratmak, işgallere zemin hazırlamak]

? ÖRNEK SORU. 1918 yılında İtilâf Devletlerinin, bir yandan Anadolu'yu kendi aralarında paylaşırken, bir yandan da dünya kamuoyunu Türkler aleyhine oluşturmaya çalışmalarındaki amaç aşağıdakilerden hangisidir?

A)Anadolu'daki azınlıkların yardımlarını sağlama

B)Türklere yaşama hakkı tanımayan bir görüşü dünyaya yayma

C)Anadolu'yu haklı nedenlerle paylaştıklarını dünyaya kabul ettirme

D)Türkleri, uygarlık alanında geri kalmış bir toplum olarak dünyaya tanıtma

E)Türklerin Anadolu'dan Orta Asya'ya geri gönderilmelerini sağlama (1977-ÜSS)

ÇÖZÜM: İtilaf devletleri Anadolu'yu işgallerini haklı göstermek için dünya kamuoyunu yanlarına çekmek için hiçbir algı operasyonlarından kaçınmamışlardır. YANIT B

24. Madde: Doğu Anadolu'da karışıklık çıkarsa altı ilde (Erzurum, Van, Elazığ, Diyarbakır, Sivas, Bitlis) karışıklık çıkarsa İtilaf devletleri bu illeri işgal edebilecek. [amaç, Ermeni Devleti kurmak] En ağır iki maddesi 7 ve 24. maddelerdir.

Paris Barış Konferansı. I. Dünya Savaşı'nda yenilen devletlerin durumunu görüşmek için Paris'te toplandı (18 Ocak 1919). 32 ülke temsilcisinin katıldığı konferansta İngiltere ve Fransa ilk günden itibaren denetimi ele aldılar. İtalya'ya söz verilen Batı Anadolu Yunanistan'a bırakıldı.. İtilaf Devletleri; Almanya ile Versay, Avusturya ile Sen Jermen, Bulgaristan ile Nöyyi ve Macaristan ile Triyanon Antlaşmalarını imzaladı.

İzmir'in İşgali. Yunan ordusu 15 Mayıs 1919 yılında İzmir'e asker çıkarak kenti işgal etmeye başladı. Gazeteci Hasan Tahsin yaşananları hazmedemeyip Yunan askerlerine ateş etmesi sonucu şehit edildi. Yunanlılar pek çok Türk'ü şehit etti. Atatürk, İzmir'in işgaline sessiz kalınmamasını ve bu durumun protesto edilmesini istedi. İşgali protesto etmek için ülkenin birçok yerinde mitingler yapıldı. Bu mitingler ve işgaller Kuvayımilliye bilincinin doğmasını sağladı.

Kuvayımilliye. Anadolu'da uygulanan işgallere karşı Türk halkı teşkilatlanarak bir milli direniş ruhu oluşturdu. Kuvayımilliye düzenli ordu kurulana kadar bölgesel olarak işgalci devletlere ve azınlıklara karşı vatanı savunan silahlı gruplardı. İşgallere karşı ilk direniş Hatay Dörtyol ilçesinde başlamıştır. Kuvayımilliye tek bir merkezden yönetilmiyordu ve düzenli değildi.

YARARLI CEMİYETLER.

1. İzmir Müdafaa-i Hukuk-u Osmaniye Cemiyeti. İzmir'in ilhakını önlemek amacıyla kuruldu.

2. Redd-i İlhak Cemiyeti. İzmir Müdafaa-i Hukuk-u Osmaniye adını değiştirerek "Reddi İlhak" olmuştur.

3. Trabzon Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti. Trabzon ve çevresinde Pontus Rum Devletinin kurulmasını engellemek amacıyla kuruldu. Erzurum kongresinin toplanmasında etkili oldu.

4. Şark Vilayetleri (Doğu Anadolu) Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti. Ermenistan Devletinin kurulmasını engellemek amacıyla kuruldu. Erzurum kongresinin toplanmasında etkili oldu.

5. Trakya Paşaeli Cemiyeti. Trakya'yı Yunan işgalinden kurtarmak için kuruldu.

6. Kilikyalılar Cemiyeti. Adana ve çevresini Fransız ve Ermeni işgalinden kurtarmayı amaçladılar.

7. Anadolu Kadınları Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti. Mustafa Kemal'in ve Sivas valisinin eşinin gayretleri ile kuruldu.

8. Milli Kongre Cemiyeti. İşgalleri basın ve yayın yoluyla protesto etti.

9. Gizli Karakol Cemiyeti. İstanbul'dan Anadolu'ya silah sevkiyatı yaptılar. Milli Mücadele lehine İstihbarat faaliyetinde bulundular.  Zabitan adı verilen istihbarat teşkilatı kurdular.

10. Kars İslam Şurası Cemiyeti.  İlk yararlı cemiyettir. Sivas'ta birleşerek "Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti" adını aldılar.

ZARARLI CEMİYETLER

Mavr-i Mira. Rumlar tarafından kuruldu. Amacı Megali İdea 'yı gerçekleştirerek büyük Yunanistan'ı kurmaktı. İstanbul'daki Rum Patrikhanesi tarafından organize edildi.

Etnik-i Eterya. Rumların yaşadığı bütün toprakların Yunanistan'a katılması için çalıştı.

Pontus Rum. Amacı Trabzon ve çevresinde bir Rum devleti kurmaktı.

Taşnak ve Hınçak. Ermeniler tarafından kurulan bu cemiyetlerin amacı Doğu Anadolu ve Çukurova'da bir Ermeni devleti kurmaktı

Alyans İsralit ve Makabi. Yahudiler tarafından kurulan bu cemiyetin amacı orta doğuda bağımsız bir Yahudi devleti kurmaktı.

Sulh Ve Selamet-i Osmaniye Fırkası. Kurtuluşun padişaha bağlı kalmakla sağlanacağını savunan kişiler tarafından kuruldu. Hürriyet ve İtilâf Fırkası ile birlikte hareket etmişlerdir.

İslam Teali.  Anadolu'daki ulusal direnişe karşı olan bu cemiyet, halifelik yanlısı bir politika izlemiştir.

Kürt Teali. Wilson İlkelerine dayanarak Doğu Anadolu'da bağımsız bir Kürdistan kurmayı amaçlamıştır.

İngiliz Muhipleri. Milli mücadeleye karşı çıkıp İngiliz mandacılığını savunmuşlardır.

Wilson İlkeleri. Amerikan mandacılığını savunmuşlardır.

Mustafa Kemal Paşa, kurtuluşun Anadolu'da olduğunu biliyordu, bu yüzden Anadolu'ya geçmesi lazımdı. Tam da bu sırada Rumlar 7. maddeyi bahane ederek Türklerin kendilerine saldırdığını söylüyor ve İngilizlerden yardım istiyorlardı. İngilizler olayların durmasını aksi halde 7. madde gereğince Samsun ve çevresini işgal edeceklerini söyleyince Osmanlı Hükümeti olayları bastırması için Mustafa Kemal'i 9. Ordu Müfettişliği görevine getirdi. Kemal Paşa, 16 Mayıs'ta yola çıktı ve 19 Mayıs 1919'da vardığı Samsun'da Kurtuluş savaşını başlatmış oldu. Burada yayınladığı Samsun Raporunda Türklerin sorun çıkarmadığı asıl taşkınlıkları Rum ve Ermeni çetelerinin yaptığını söyleyince ilk kez görevine ters düşmüştür. Ardından Havza'ya geçen Mustafa Kemal burada Havza Genelgesini yayınlayarak Mondros Ateşkes antlaşmasına karşı çıkmalarını ve işgallere karşı mitingler düzenlemelerini ve işgalleri protesto etmelerini istedi. Amacı Türk milletinde milli bilinci uyandırmaktı.