MADDE VE ÖZELLİKLERİ

Madde nedir?

Madde, kütlesi olan, boşlukta yer kaplayan yani hacmi olan, eylemsizlik özelliğine sahip ve yapısında en az bir tanecik olan her çeşit malzemeye denir.

Maddenin Ortak Özellikleri

• Tanecikli yapı
• Kütle
• Hacim
• Eylemsizlik

• Değişmeyen madde miktarına denir.

• Temel büyüklüktür.
• Sembolü (m) dir.
• SI birim sisteminde birimi kg (kilogram) dır.
• Eşit kollu terazi ile ölçülür.

Hacim: Maddenin boşlukta kapladığı yere denir.

• Türetilmiş bir büyüklüktür.
• Sembolü (v) dir.
• SI birim sisteminde birimi m³(metreküp⁾ tür.

Sıvılar için hacim birimi olarak genellikle litre(l) kullanılır.

• Su hariç, sıcaklık arttıkça maddenin hacmi artar.

• Ölçüleri düzgün olan katı cisimlerin hacmi hesaplanırken, aşağıdaki formüller kullanılır.

• Taşırma kapları ile şekli belirsiz katı cisimlerin hacmi hesaplanabilir.

Cismin sıvı içinde kalan hacmi (v_{batan cisim}) yeri değişen sıvının hacmine (v_taşansıvı+v_{yükselen sıvı}) eşittir.

• Dereceli silindir ile sıvı hacmi ve şekli belirsiz katıların hacmi ölçülebilir.

Cismin sıvı içinde kalan hacmi (v_{batan cisim}) yeri değişen sıvının hacmine (v_{yükselen sıvı}) eşittir.

• Kuru kumun hacmi hesaplanırken;

Kuru kum boşluklu yapıya sahip olduğu için üzerine eklenen sıvının bir kısmı boşluklara emilir.

Bu nedenle kuru kumun hacmi aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır.

Özkütle

(Yoğunluk)

Birim hacime düşen madde miktarına özkütle (yoğunluk) denir.

bağıntısı ile hesaplanır.

• d ile sembolize edilir.
• SI birim sisteminde birimi kg/m³ tür.
• Maddeler için ayırt edici özelliktir.

• Kütle- Hacim grafiği eğimi ivmeyi verir.

• Sabit sıcaklık ve sabit basınç altında özkütle sabittir.

Yukarıda sabit özkütle grafiklerine yer verilmiştir.

• Sıcaklık azaldığında hacim azalacağından (su hariç) özkütle artar.

• Sıcaklık arttığında hacim artacağından (su hariç) özkütle azalır.

• Dış basınç etkisi ile maddenin hacmi azalır, yoğunluğu artar.

SUYUN ÖZEL DURUMU

Diğer maddelerde farklı olarak buz erirken hacmi azalır, özkütlesi artar.

Suyun yoğunluğı 1g/cm³ken buzun yoğunluğu 0,9g/cm³ tür.

Suyun hacmi, bilinen tüm sıvıların aksine, belirli bir sıcaklığa (+4 °C'ye) düşene kadar azalır, daha sonra tekrar artmaya başlar. 

Su, karalara göre geç ısınıp geç soğur. Su ve karalar arasındaki ısı farkı hava olaylarının oluşmasını sağlar.

Suyun bu özelliği, suda yaşayan canlılar için önemlidir. Buzlanma suyun yüzeyinden başlar.

Not: BİRBİRİNE KARIŞMAYAN SIVILARAYNI KABIN İÇERİSİNEKONULDUĞUNDA ÖZKÜTLESİ BÜYÜK OLAN SIVI DAİMA AŞAĞIDA KALIR.

KARIŞIM ÖZKÜTLESİ

Kütle ve hacimleri bilinen sıvılar birbirlerine karıştırıldıklarında

(m: kütle v: hacim)

bağıntısı ile hesaplanır.

• İki sıvı kullanılarak yapılan karışımda

*maddelerden eşit hacimde alınarak karışım oluşturulursa:

*maddelerden eşit kütlede alınarak karşım oluşturulursa:

• İki sıvı birbirine karıştırıldığında karışımın özkütlesi iki sıvının özkütlesi aralığında değer alır.

• Karışıma eklenen sıvılardan miktarı fazla olana karışım özkütlesinin değeri yaklaşır.

Örnek;

Özkütlesi 3d hacmi 3V olan X sıvısı ile özkütlesi bilinmeyen V hacmindeki Y sıvısı karıştırıldığında karışımın özkütlesi 5d oluyor. Y sıvısının özkütlesikaç d’ dir?

Çözüm;

Örnek;

Özkütlesi 5g/cm³ olan bir maddeden yapılmış 600cm³hacmindeki boşluklu cisim 2000gram geliyor.

Buna göre cismin içindeki boşluk hacmi kaç cm³ tür?

Çözüm;

Örnek;

Boş kütlesi 200gram olan kabın içerisine özkütlesi 2g/cm³ olan X sıvısıile tamamen doldurulduğunda 450 gram geliyor. Aynı kap özkütlesi 1g/cm³ olan su ile tamamen doldurulduğunda kaç gram gelir?

Çözüm;

200 + V_kap. 1 =200 + 125.1 = 325 g