KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİM

KİMYASAL TÜR NEDİR?

ATOM:

• Bir elementin fiziksel ve kimyasal özelliklerini gösteren en küçük birimine
• atom denir.
• Atomlar fiziksel ve kimyasal yöntemlerle daha basit birimlerine ayrıştırılamaz.
• Nükleer yöntemlerle ayrıştırılabilirler.
• Proton, nötron gibi tanecikler çekirdekte; elektronlar ise elektron bulutunda yer alır.
• Atomlar boyutlarının çok küçük olması nedeniyle optik mikroskoplarla görüntülenemez ancak elektron mikroskobu gibi araçlarla görüntülenebilir.

MOLEKÜL:

• Aynı veya farklı atomların birbiri ile etkileşmesi sonucunda oluşan kimyasal türlere
• molekül denir.
• Moleküller en az iki atomun birleşmesiyle oluşur.
• Bileşikler kimyasal yöntemlerle kendini oluşturan bileşenlere ayrışabilir.
• Moleküller iki atomlu (diatomik), üç atomlu (triatomik) veya çok atomlu (poliatomik) olabilir.
• İki atomlu moleküllere F2, HCl
• Üç atomluya O₃ , H₂O, çok atomluya H₂SO₄ , C₆H₁₂O₆
• Polimerler örnek verilebilir.

İYON:

• Elektron vermiş veya almış atom ya da atom gruplarına iyon denir.
• Bir atom, elektron verdiğinde verdiği elektron sayısı kadar pozitif (+), Pozitif yüklü iyonlara katyon, Na⁺, Mg²⁺, Al³⁺, NH⁴⁺, H₃O⁺ katyona örnek  verilebilir
• Elektron aldığında aldığı elektron sayısı kadar negatif (-) yükle yüklenir. Negatif yüklü iyonlara anyon denir. Cl^-, O₂^2-, N^3-, OH^-, SO₄^2- anyona örnek verilebilir
• Birden fazla atomun tek bir atom gibi davrandığı yüklü atom gruplarına kök adı verilir. NH₄⁺, H₃O⁺, OH^-, SO₄^2- gibi.

• Bir atom elektron verip katyonuna dönüştüğünde çapı küçülür

• Elektron alıp anyonuna dönüştüğünde ise çapı büyür

• Na⁺ ile Cl^- iyonu arasında gerçekleşen kimyasal bağ ile NaCl bileşiği oluşur

• NaCl bileşiği iki atomlu olduğu hâlde molekül değildir.

• İyonik bileşiklerde en küçük birim molekül değil birim hücredir.

• Birim hücreler bir araya gelerek iyonik kristalleri oluşturur.

• CsCl, AlCl₃, NaNO₃ gibi bileşikler iyonik kristallere örnektir.

• Na⁺ ile Cl^- iyonu arasında gerçekleşen kimyasal bağ ile NaCl bileşiği oluşur

• NaCl bileşiği iki atomlu olduğu hâlde molekül değildir.

• İyonik bileşiklerde en küçük birim molekül değil birim hücredir.

• Birim hücreler bir araya gelerek iyonik kristalleri oluşturur.

• CsCl, AlCl₃, NaNO₃ gibi bileşikler iyonik kristallere örnektir.

BAĞLANAN TÜRLERE GÖRE

Atomlar Arası Bağlar

Aynı veya farklı tür atomlar arasındaki etkileşimler sonucunda atomlar arası bağlar oluşur. Örneğin hidroklorik asitteki H-Cl ; sudaki O-H ve flor gazındaki F-F, demir elementindeki Fe-Fe, helyum gazındaki He-He gibi.

Örneğin Fe-Fe atomları ve He-He atomları arasındaki bağların her ikisi de atomlar arası bağdır.

• Fe-Fe atomları arasındaki bağın güçlü,
• He-He atomları arasındaki bağın zayıf olduğu söylenebilir.
• Fe-Fe atomları arasındaki çekim güçlü olduğu için demirin kaynama noktası daha yüksektir ve oda koşullarında katıdır.
• He- He atomları arasındaki çekim daha zayıf olduğundan kaynama noktası çok düşük ve oda koşullarında gazdır.

Moleküller Arası Bağlar

• Aynı veya farklı tür moleküller arasındaki etkileşimler sonucunda moleküller arası bağlar oluşur.
• F₂-F₂, HCl-HCl, H₂O-NH₃, CO₂-CO₂ ve H₂O-H₂O
• Moleküller arası bağların hepsi zayıf etkileşim olmasına rağmen etkileşim türlerinde ve çekim güçlerinde farklılıklar vardır.

• Örneğin H₂O-H₂O ve CO₂-CO₂ moleküller arası zayıf etkileşimdir.

• Moleküllerin çekim güçleri farklı olduğu için kaynama noktaları ve fiziksel hâlleri farklıdır.
• H₂O-H₂O molekülleri arasındaki çekim CO₂-CO₂ molekülleri arasındaki çekime göre daha fazla olduğu için H₂O’nun kaynama noktası daha yüksek ve oda koşullarında sıvıdır. CO₂-CO₂ molekülleri arasındaki çekim daha zayıf olduğundan kaynama noktası çok düşük ve oda koşullarında gazdır.

Kimyasal Bağ:

Kimyasal türler birbirine yaklaştığında elektron bulutları ve çekirdekler arasında elektrostatik itme ve çekme kuvvetleri meydana gelir.

• Çekme kuvvetleri itme kuvvetlerinden büyükse güçlü etkileşimler yani kimyasal bağ oluşur.
• Çekme-itme kuvvetlerinin birbirine yakın olduğu durumlarda ise zayıf etkileşimler meydana gelir. Zayıf etkileşimlere de fiziksel bağ denir.

Güçlü ve Zayıf etkileşimler aşağıdaki gibi sınıflandırılır:

Kimyasal Tür:

Lewis yapısı, bir element sembolü ile son katman (değerlik) elektronlarının sayısını gösteren noktalardan oluşur. Bir atomun Lewis yapısı aşağıdaki şekilde yazılır:

• Elementin katman elektron dizilimi yazılır.
• Son katmandaki elektron sayısı bulunur.
• Element sembolü yazılır.
• Element sembolününün çevresine değerlik elektron sayısı kadar nokta konur.

Bu noktalar sembolün dört tarafına önce teker teker yerleştirilir. Eğer dörtten fazla elektronu varsa sekize (oktete) ulaşıncaya kadar noktalar ikişerli olacak şekilde eşleştirilir.