KAN GRUPLARI

• Kan gruplarının belirlenmesinde alyuvarlar yüzeylerindeki proteinler kullanılır. Alyuvarların zar yüzeylerinde bulunan ve kan grubunun belirlenmesini sağlayan bu glikoproteinlere antijen denir. Antijenler; bir canlıya antijen verildiğinde antikor oluşumunu uyaran protein yapılı moleküllerdir. Antikorlar ise; antijenlere karşı oluşturulan savunma proteinleridir. Antikorlar kan plazmasında bulunur.
• İnsan kan gruplarında 3 tip karakter bulunur. Bunlar; A kan grubu, B kan grubu ve 0 (sıfır) kan grubudur. Bu kan grupları hem eşbaskınlık (Karakterlerin aynı anda ve aynı miktarda etki göstermesi) hem de çok allellik (Bir özelliğin ikiden fazla karakterle kontrol edilmesi) gösterirler. AB kan grubu eş baskınlık gösterir. A ve B karakterleri birbirlerine karşı baskınlık kuramaz. A ve B karakterleri 0 (sıfır) kan grubuna baskınlık gösterir.
• Bir insanın kan grubu:AB, AA, BB, A0, B0 ve 00 olabilir. A0 ve B0 olan kan gruplarında 0 (sıfır) yazılmaz. Ama kan grubu tespitinde doğru sonuç için 0 (sıfır) da yazılmalıdır.
• 0 (sıfır) antijeni bulunduran bir bireyin kan plazmasında A ve B antikorları bulundurur. AB antijeni bulunduran bir bireyin kan plazmasında antikor bulunmaz.
• Vericinin kanında alıcı için yabancı bir protein (A ya da B antijeni) var ise alıcı tarafından üretilen antikorlar (anti A ya da anti B) yabancı proteine tutunur ve kan hücreleri birbirine yapışarak kümelenir. Bu olaya çökelme (aglütinasyon) adı verilir.
• Kan nakillerinde vericinin antijenine, alıcının ise antikoruna bakılır. Kan nakillerinde vericinin antikorları dikkate alınmaz.
• 0 (sıfır) kan grubu bütün kan gruplarına kan verebilir. Ancak sadece 0 (sıfır) kan gruplarından kan alabilir.
• AB kan grubu bütün kan gruplarından kan alabilir. Ancak sadece AB kan grubuna kan verebilir.
• A ve B kan grupları sadece kendi kan gruplarına kan verebilir.
• Kan nakillerinde ideal olan, herkesin kendi grubuyla kan alışverişi yapmasıdır. Çünkü farklı gruplar arasında kan nakli yapıldığında az da olsa bir çökelme oluşur. Bu durum damar tıkanmalarına sebep olarak hayati risk oluşturabilir.

Rh faktörü 

• Rhesus macacus türü maymundan alınan kanın tavşanlara verilmesinden sonra tavşanların alınan kandaki antijenlere karşı antikorlar üretmesiyle tespit edilmiştir.
• Rh faktörünü kontrol eden genlerden birisi baskın (R) birisi çekiniktir (r).
• Baskın olan genler [homozigot (RR) veya heterozigot (Rr)]  Rh+ olarak gösterilir.
• Çekinik olan genler (rr)  Rh- olarak gösterilir.
• Bir insanın kanında Rh antijeni bulunuyorsa Rh (+), bulundurmuyorsa Rh (-) kan grubundandır.
• İnsanların %85'i Rh (+), %15'i Rh (-) kan grupludur.

Rh Kan uyuşmazlığı (eritroblastosis fetalis)
Rh– bir anne ile Rh+ bir babadan Rh+ grubunda bir fetüsün oluştuğu durumlarda ortaya çıkar. İlk hamilelikte doğum normal gerçekleşir. Ancak ikinci ve daha sonraki gebeliklerde yine Rh+ çocuğa gebe kalınırsa bu durumda ilk doğum esnasında anne kanında oluşan Rh antikorları çocuğa geçer ve çocuğun alyuvarlarını çökeltir.

Kan gruplarının belirlenmesi:

• Anti – A, anti – B ve anti – D serumları kullanılarak kan grupları tayin edilir.
• Anti – A serumu ile çökelme varsa, A antijeninin olduğunu gösterir. A antijeni varsa A grubudur.
• Anti – B serumu ile çökelme varsa, B antijenini olduğunu gösterir. B antijeni varsa B grubudur.
• Anti – D serumu ile çökelme varsa, Rh antijeninin olduğunu gösterir. Rh antijeni varsa Rh + dir.
• Hem anti A hem de anti B serumlarının her ikisinde de çökelme varsa AB antijenleri birlikte var demektir. AB grubudur.