GAZ BASINCI

Gazların basıncını iki başlık altında inceleyeceğiz.

Açık Hava Basıncı

Açık hava basıncını keşfeden fizikçi  Evangelista Torricelli olmuştur.

Toricelli atmosferi oluşturan gazların Dünya'ya uyguladığı basıncı kurduğu deney düzeneği ile ispatladı.

Deniz seviyesinde  0°C de ağzı açık  civa dolu bir kap içerisine bir cam boru daldırdı.

Bu düzenekten beklediği sonuç, havadaki moleküller civaya basınç uygularsa cam boruda civa yükselmeliydi. Deney beklediği gibi sonuçlandı, civa da 76 cm yukselme gözlemlendi.

• TORİÇELLİ DENEYİ

Bu deneyden çıkarılan sonuç;

 Açık hava basıncı

• Deniz seviyesinden yüksekliğe bağlıdır.
• Ortamın sıcaklığına bağlıdır.
• Cam borunun şeklinden bağımsızdır.

Borudaki civanın yükselme miktarı

• Kullanılan sıvının özkütlesine bağlıdır.
• Deniz seviyesinden yüksekliğe bağlıdır.
• Ortamın sıcaklığına bağlıdır.
• Borunun içinde gaz varsa gazın basıncına bağlıdır.
• Yerçekimi ivmesine bağlıdır.

Kapalı Kaplarda Gaz Basıncı

Kapalı bir kaba gaz konulduğunda gaz molekülleri kabin çeperlerine basınç uygular.

Gaz moleküllerinin titreşerek kabın iç çeperlerine çarpması sonucu oluşur.

Kapalı kap içerisindeki gaz moleküllerinin basıncı;

P.V= n. R. T

 ile ifade edilir. Bu denkleme ideal gaz denklemi denir.

P: gaz basıncı

V: hacim

n: molekül sayısı

R: gaz sabiti

T:sıcaklık

Bu denklem göz önünde bulundurularak;

• Kapalı kabın içerisindeki gazın sıcaklığı artırılırsa titreşim artacağından basınç artar.

 (T ile doğru orantılı)

• Kapalı kabın içerisine gaz eklenirse basınç artar.

(n ile doğru orantılı)

• Kabın hacmi azaltılırsa basınç azalır.

(V ile ters orantılı)

Manometreler

Kapalı kaplarda gaz basıncı manometre ile ölçülür.

Manometrelerin çalışma prensibi U borusu mantığına dayanır.

Manometrenin iki kolundaki basınçlar birbirine eşittir. Gazın basıncı bu eşitliğe dayanılarak bulunur.

Kapalı Uçlu Manometre

Açık Uçlu Manometreler

Basınç Ölçmek İçin Kullanılan Aletler

• Barometre: Açık hava basıncını ölçmek için kullanılır.

• Manometre: Kapalı kaplardaki gaz basıncını ölçmek için kullanılır.

• Batimetre: Basınç değişiminden yararlanarak deniz ve göllerin derinliğini ölçmeye yarayan alete denir.

• Altimetre: Deniz seviyesine göre, atmosfer basıncından faydalanarak yükseklik ölçen alettir.

ÖRNEK:

Yukarıda verilen cam tüplerdeki X, Y, Z gazlarının basıncını büyükten küçüğe doğru sıralayınız.

ÇÖZÜM:

P_X =P_hava+P_Hg

P_y =P_hava

P_z =P_hava-P_Hg

P_X >P_Y >P_Z

ÖRNEK:

Yukarıdaki şekildeki içi gaz dolu kap ısıtıldığında gazın basıncı hakkında ne söylenebilir?

ÇÖZÜM:

Gaz ısıtılınca sıcaklığı artar. Buna bağlı olarak genleşeceğinden hacmi artar.

P.V= n. R. T

P (gaz basıncı) bu durumda sabit kalır.