KARMA DİL BİLGİSİ

Bu konu değerli öğrencilerimizin bilgi seviyesi dikkate alınarak ÖSYM tarafından sorulan son 30 yılın dil bilgisi sorularına benzer soruların detaylı çözümü biçiminde anlatılacaktır. Ayrıca çözümlü testlerle pekiştirilmesi sağlanacaktır.

SORU 1 Saraçhanebaşı'ndaki yılların eskitemediği Bozdoğan Kemeri'nin eteklerine sırtını dayamış çok eski bir medrese durumundaki müze binası, bunun gibi sergilerle ziyaretçilerine zamanda yolculuk yapma imkanı sunuyor. Bu cümlenin öznesi, aşağıdakilerden hangisidir?

A)  Saraçhanebaşı'ndaki yılların eskitemediği Bozdoğan Kemeri

B)  Bozdoğan Kemeri’nin eteklerine sırtını dayamış eski bir medrese

C)  Zamanda yolculuk yapma imkanı

D)  Bunun gibi sergilerle ziyaretçilerine zamanda yolculuk yapma imkanı  

E) Saraçhanebaşı'ndaki yılların eskitemediği Bozdoğan Kemeri'nin eteklerine sırtını dayamış çok

eski bir medrese durumundaki müze binası

Cevap E Cümlenin yüklemi “sunuyor" dur. “Kuran ne?" sorusu özneyi verir. Cümlenin ögeleri bulunurken söz grupları bölünemeyeceğinden bu cümlenin öznesi E seçeneğinde verilen söz öbeği olarak ifade edilebilir.

SORU 2 Aşağıda verilen dizelerden hangisinin yüklemi isim soylu bir kelimedir?

A) Ben iyi bir insanım, iyi bir öğretmenim.                   B) Camı kıran adamı derhal getirin buraya.

C) Yalnızlığın çaresini bulmuşlar.                                D) Kayalıkların kenarında bekliyordu öylece.

E) Beni köyümün yağmurlarında yıkasınlar.

Cevap A Seçeneklerin yüklemlerini incelendiğinde B, C, D ve E seçeneklerindeki yüklemler fiildir. A seçeneğindeki yüklemler (iyi bir insanım, iyi bir öğretmenim) ek eylemin geniş zamanını ifade eden "-ım” eklerini alarak yüklem olmuştur.

SORU 3 Aşağıdaki cümlelerden hangisi, ögelerinin dizilişi bakımından kurallı bir cümledir?

A) Kış geldi mi, kar esir alır bizi.                                  B) Hayat mutluluğu paylaşınca güzel.

C) Kaç yıl oldu saymadım, köyden göçeli.                    D) Yüreğinden yaralı, bizim hikayemiz.

E) her yeni günde değişir hep bir şeyler.                       

Cevap B          Kurallı cümle yüklemi sonda bulunan cümledir. Buna göre A’daki “alır", C’deki "saymadım”, D’de " yaralı”, E'de "değişir” yüklemdir. Bunların hepsi devrik cümledir. Çünkü yüklem sonda değildir. B’de ise yükleminin -güzel- sonda bulunduğundan kurallıdır.

SORU 4 Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yüklemi birleşik zamanlı bir fiildir?

A)  En fazla şerefini kaybeden bahseder adamlıktan.

B)  Bir kalp atışında ömür yine de seveceğim.

C)  Gözlerinin eğrisi dolanıyor yüreğime.

D)  İçim rahat, kimse benim gibi senle uğraşmaz. 

E)  Benziyordu gülüşü saz ile söze.      

Cevap E          A'nın yüklemi olan " bahseder " sadece geniş zamanla çekimlenmiş.

B'nin yüklemi “seveceğim" gelecek zamanla çekimlenmiş. C'deki " dolanıyor ", sadece şimdiki zamanla çekimlenmiş. D’deki " uğraşmaz " yüklemi, geniş zamanın olumsuzuyla çekimlenmiş. Bunların hepsi basit zamanlıdır. E'deki "benziyordu " yüklemi ise ’benze-’ eyleminin şimdiki zamanının hikayesiyle çekimlenmiştir. Yani yüklem bileşik zamanlı bir fiildir.

SORU 5 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde özne adlaşmış bir sıfattır?

A) Dersi bölmemek için, sınıfa girmedik.                       B) Bu sınıfın en çalışkanını tanımak isterdim.

C) Yaralı, geçirdiği kazanın tüm detaylarını anlattı bize. D) İyilik, her insanının vicdanını etkiler.

                      E) Bu yılki bilgi yarışmasında jüri, yine okulumuzu birinci seçti.                                                                                                                                               

Cevap C Bir sıfatın ismin yerine geçmesiyle oluşan sözcüklere adlaşmış bir sıfat denir. A'nın öznesi (biz) ve B'nin öznesi (ben) gizli öznedir. C’de anlatan “yaralı" olduğundan bu söz öznedir. Aynı zamanda"yaralı" kişinin bir niteliğidir. Dolayısıyla adlaşmış sıfattır. E’nin öznesi “jüri" dir. Adlaşmış sıfat değildir.

SORU 6 Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili sözcük, birden çok yapım eki almıştır?

A) Ödül, sanatçının son kitabına verildi.            B) Bunları köşedeki büyük çiçekçiden aldım.

C) Dışarıdaki nöbetçiye adres sordum.              D) Bugün nihayet tatlıcının önünde buluşacağız.

E) Derme çatma kulübeden ibaret bir balıkçıya götürdü beni.

Cevap D "tatlıcının” sözünde İki yapım eki vardır. Diğer sözcüklerde bir tane yapım eki, bir tane de çekim eki vardır.

SORU 7 Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili sözcük, çatı bakımından ötekilerden

farklıdır?

A) Toprağa düşmeni istemiyorum.                   B) Giyeceği gelinliği bile birlikte seçmiştik.

C) Çok bekledim geri gelmeni.                         D) Bu ucuz, duygusal şeyler için üzülmemeliyim.

E) Önerdiğin soru bankasını mutlaka alacağım.

Cevap D          A, B, C, E seçeneklerinde altı çizili fiiller nesne aldıkları için geçişli; işi öznelerin yaptığı için etken fiillerdir. D'deki "üzûlmemelîsin" yüklemi ise nesne almadığı için geçişsiz; öznenin, yaptığı işten kendisi etkilendiği için dönüşlü fiildir.

SORU 8 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, yüklemi durum yönünden belirten bir söz vardır?

A) Kötülük yaptı insanlar yıllar boyunca                       B) Sırlarımı yalnız ona söyledim ben

C) Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden.                  D) Solgun bir yanak görmek üzüyor beni.

E) Bu yüzden hiç kimseden gidemem, gitmem.  

Cevap C Yüklemi durum yönünden belirtmek, yükleme sorulan "nasıl" sorusuna cevap vermek demektir. "Nasıl çıkacaksın?” sorusuna "ağır ağır" cevabı verilebildiğine göre yüklem durum yönünden belirtilmiştir.

SORU 9 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde tamlayanı düşmüş bir isim tamlaması vardır?

A)  Kendi işini bitirdikten sonra bana yardım edersen çok sevinirim.

B)  Ayşelerin yeni aldıkları evi gördün mü?

C)  Sen her zaman memleketi çok özlediğini söylemez miydin?

D)  Bu parayı kardeşi yolda bulmuş.

E)  Söylenenlere göre bu yıl İstanbul’da çok ciddi su sıkıntısı olacakmış.

Cevap D kardeşi sözünü “onun kardeşi" şeklinde söyleyebiliriz. Cümlede "onun tamlayanı olmadığından "kardeşi" tamlananı tamlayanı düşmüş bir isim tamlaması olarak kullanılmıştır.

SORU 10 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zamir ekeylem alarak yüklem olmuştur?

A) Beni hiç kimse sevmezdi çocukluğumda.                 B) Gençlik servetimi bitiren sendin.

C) Ben olmayınca hemen bulmuşsun birini.                  D) Uzaktan uzağa yıldızlar gibiydik seninle.

E) Beni benden alırsan seni sana bırakmam.

Cevap B          "Sendin" yükleminde “idi" ekeylemi "sen" zamirine gelerek onu cümlede yüklem yapmış. Öyleyse istenen özellik bu cümlede vardır.

SORU 11 Sait Faik'in kaleme aldığı öykülerde insanların ve çevrenin herhangi bir kurala bağlı

kalmadan özgürce ele alınmasını onun  hayatı düşünüş tarzına bağlamamız mümkündür.

Yukarıdaki altı çizili bölüm cümlenin hangi ögesidir?

A) Özne                                              B) Nesne                      C) Durum bildiren zarf tümleci

D) Yer bildiren zarf tümleci                             E) Dolaylı tümleç        

Cevap B Altı çizili bölümü cevap olarak alabilmek için yükleme “Neyi bağlayabiliriz?" diye sormalıyız. Bu soru ise nesneyi bulmak için sorulur.