DERİŞİM BİRİMLERİ :

Çözeltilerde çözünmüş olan bir maddenin miktarının ölçüsü derişim olarak adlandırılır.

Derişim yerine konsantrasyon da kullanılabilir. Farklı alanlarda farklı ihtiyaçlar olduğu için birçok derişim birimleri kullanılmaktadır.

Kütlece ve hacimce yüzde derişim ile milyonda bir kısım (ppm) 10. sınıf kimyasında bulunmaktadır. Fakat bu yıl hatırlatma amacıyla örnekler verilecektir.

Molar Derişim (Molarite)

Bir çözeltinin 1 litresinde çözünmüş olarak bulunan maddenin mol sayısına o maddenin molar derişimi veya molaritesi adı verilir.

• Molar derişim M ile gösterilir.

Molaritenin birimi mol. L^-1 dir. Bir çözeltinin molaritesi hesaplanırken daima çözeltinin hacmi litre olarak alınır. 

Molarite (M) = (Mol Sayısı / Çözeltinin Hacmi (L)) . M = n / V → M = mol/L, n = mol sayısı

Daha önceden hazırlanmış doygun olmayan bir çözeltiye bir miktar daha madde eklenebilir. Bu da çözeltinin derişimini artırır. Doygun olmayan çözeltiden bir miktar suyun çökelme olmaksızın buharlaştırılması çözeltinin derişimini artırır. Bir çözeltinin derişimini artırmak için yapılan işlemlere deriştirme denir.

Bir çözeltideki maddenin derişimini su ekleyerek çözeltinin hacmini artırma veya maddenin bir kısmını çöktürme gibi işlemlerle küçültülmesine seyreltme denir.

Çözünen maddenin miktarını değiştirmeden çözeltinin hacmi değiştirildiğinde, çözünenin mol sayısı değişmeyeceğinden; M₁.V₁ = M₂.V₂ olur. Çünkü mol sayısı; n = M.V’dir.

Molal Derişim (Molalite)

Bir kilogram çözücü içerisinde çözünmüş olan maddenin mol sayısına molal derişim veya molalite denir.

• Molalite 1 kg çözücüde bulunan maddenin mol sayısıdır.
• Molal derişim m ile gösterilir.

m = (Çözünen maddenin mol sayısı (n) / Çözücünün kg olarak kütlesi

m = n / kg

Kütlece Yüzde Derişim

100 gram çözeltide çözünmüş olan maddenin miktarına kütlece yüzde derişim denir. → % C ile gösterilir.

%C = (Çözünen maddenin kütlesi / Çözeltinin kütlesi) . 100

Hacimce Yüzde Derişim

Bir çözeltideki çözünen sıvı hacminin çözeltinin toplam hacmine oranının 100 ile çarpılmasına hacimce yüzde derişim denir. → % C ile gösterilir.

%C_hacim = (Çözünenin Hacmi / Çözeltinin toplam hacmi) . 100

• Sıvıların oluşturduğu çözeltiler için kullanılır.
• Sıvılar birbirinde çözündüğünde moleküller arasındaki boşlukları doldurur. Bu nedenle çözeltinin hacmi sıvıların toplam hacminden daha küçük olur.
• Problemlerin çözümünde bu hacim azalması genellikle ihmal edilir.

Mol Kesri

Karışımdaki bir çözünenin mol sayısının, tüm bileşenlerin toplam mol sayısına oranına mol kesiri denir.

• Mol kesiri X ile gösterilir.

X_A = n_A / n_T'dir.

X_A + X_B + ........ = 1 olur.

Milyonda Bir Kısım (ppm) ve Milyarda Bir Kısım (ppb)

ppm =( m_çözünen / m_karışım ). 10⁶

ppb =( m_çözünen / m_karışım ). 10⁹

ppm ve ppb derişimlerinde bileşenin ve karışımın miktarı aynı birimdendir. Bu nedenle ppm ve ppb'nin birimi 275 yoktur.

KOLİGATİF ÖZELLİKLER

Bir çözeltide çözünmüş olan maddenin niteliğine bağlı olmayan fakat derişimine bağlı olan çözelti özeliklerine koligatif özellikleri denir. Bu özellikler;

Çözeltiler seyreltik olmak şartıyla bütün bu özellikler, çözünenin derişimleriyle orantılı olarak artar. Bu artış;

Yalnızca çözünmüş taneciklerin (iyon ya da molekül) derişimine ve çözücünün cinsine bağlıdır.

Buhar Basıncının Düşmesi

Çözünen derişimi ile çözeltinin buhar basıncı arasındaki ilişki Fransız kimyacı F.M. Raoult tarafından bulunmuştur. Buna göre uçucu bileşeni bulunmayan bir çözeltideki buhar basıncı düşmesi çözeltideki çözünenin mol kesiri ile orantılıdır. Tuzlu suda, su çözücü tuz çözünen olduğuna göre tuzlu suyun buhar basıncını suyun mol kesiri belirler.

Herhangi bir çözeltinin buhar basıncı çözeltiyi oluşturan bileşenlerin buhar basınçlarının toplamına eşittir.

Çözücüsü A, çözüneni B olan iki bileşenli bir ideal çözeltide, PA çözücünün kısmi buhar basıncı, PB çözünenin kısmi buhar basıncıdır.
Çözücünün kısmi buhar basıncını hesaplamak için saf çözücünün belirli bir sıcaklıktaki buhar basıncı ile mol kesri çarpılır.