BİLGİ FELSEFESİ(EPİSTEMOLOJİ)

BİLGİNİN TANIMI. İnsan var olmak için yaşamsal çevresini kurmak zorunda olan bir canlıdır.Yaşamsal çevresini kurarken,doğayı nicel ve nitel olarak değişime uğratır.yaşamsal çevresini kurup doğayı ihtiyeçlarını karşılamak için değiştirirken de şüphe deder,araştırır,düşünür ve çevresinde olup bitenleri algılar. Bu algılama ve kavrama etkinliğine BİLME;bu etkinlik sonucu elde edilen ürüne ise BİLGİ denir.

Bilgi: Bilenle (suje) bilinen arasındaki (obje) ilişkide açığa çıkan ürün olarak tanımlanır. Burada insan,bilen varlık olarak karşımıza çıkmaktadır.Bilen varlık olarak insan,bilgi felsefesinde "özne" kavramıyla ifade edilmektedir. Bilgiden,bilme eyleminden söz edebilmek için,özne ile birlikte onun bilmek, anlamak amacıyla yöneldiği bir "nesne" ya da nesneler topluluğunun bulunması gerekir.Bilgide,çoğunlukla özne ve nesne arasında bir lişki olarak tanımlanmaktadır. Bilgiyi çeşitli gruplara ayırabilir, bilgi de çoğunlukla özne ve nesne arasında bir ilişki olarak tanımlanmaktadır. Bilgiyi çeşitli gruplara ayırabilir,bilgi sınıflandırmaları yapabiliriz:Bilimsel bilgi,teknik bilgi, felsefi bilgi..vb. Ancak bilginin her çeşidinde iki unsurun bulunduğunu gözardı etmemek yerinde olur:bilen varlık (özne) ile bilinen/araştırılan şey (nesne). Nesne ya da nesneler varolan birşey olarak gerçekliğin bir parçasını oluştururlar. İnsan bilgisinin nesneleri ve konuları çok çeşitlidir. Bilmek araştırmak istediğimiz nesne,doğal bir şey,tarihsel bir belge,bir edebiyat yapıtı olabileceği gibi sosyal yada ekonomik bir olguda olabilir.Bir bakıma varolan herşeyin bilgimizin konuları ve nesneleri arasında yer aldığını söylemek mümkündür. Taşlar kayalıklar,dağlar yıldızlar,bulutlar,depremler,yani doğayı oluşturan varlıklar ve olaylar bilgimizin nesnesi olduğu gibi devlet iktidar,ahlaki değerler,hukuk,ekonomik sistemler,toplumsal kurumlar ve hareketlerde bilgimizin nesnesi olabilir. Adını andığımız bu  nesneler çeşitli bilimler ve bilgi disiplinleri tarafından incelenmektedir. Bilgi felsefesiiilgiyi genel olarak ele alan bilgi ile ilgili problemleri araştıran felsefe disiplinidir.

BİLGİ KURAMININ TEMEL KAVRAMLARI

Suje:Bilen,düşünen insan

Obje:Öznenin bilmek için yöneldiği nesne

Bilgi:Özne ile nesne arasına kurulan bağdan oluşan ürün

DOĞRULUK VE GERÇEKLİK

Gerçeklik:İnsan zihninden bağımsız,somut ve nesnel olarak var olandır.

Gerçeklik nesnenin bir özelliğidir. Örneğin: Yağmurun yağması masa kalem..

Doğruluk: Bilginin nesnesiyle uygun olmasıdır .Örneğin yağmur yağıyor önermeleri gerçeklikle uyuşuyorsa doğru,uyuşmuyorsa bu önermeler yanlıştır.

Doğruluk nesneyle ilgili ileri sürülen yargının,önermenin düşüncenin bir özelliğidir.

Temellendirme: Bilgiyi doğrulayan dayanakların,gerekçelerin,sebeplerin ortaya konmasıdır.

? ÖRNEK SORU: Arabamın  otoru çalışmıyor.Tamirciye gösterip"Karbüratörde ne var?"diye sorduğumda,"Hiç."diyor.Bunun bir önerme olduğunu kabul edersek,bu önerme doğru olabilir mi?Elbette doğru olabilir.Ama bir önerme doğruysa gerçekliğin de onun söylediği gibi olması gerekir.Doğruluğun tanımı bu.Öyleyse karbüratörde bir hiç olması gerekir. Bu parçaya göre,doğru önermede bulunması gereken özellik aşağıdakilerden hangisidir?

A)İfadesininkısa ve basit olması

B)Yanlış yoruma kapalı olması

C)Akla uygun olması

D)Gerçeğe uygun olması

E)Duruma göre değişebilmesi                                               (ÖSYS)

ÇÖZÜM: Doğru önerme,gerçeğe ne kadar uygunsa o kadar doğru olur.Yanıt:D

BİLGİNİN DOĞRULUK ÖLÇÜTLERİ

1-UYGUNLUK:Doğruluk,düşünce ile nesne arasındakş tam uygunluktur.Bilginin konusu olan nesnesine uygunluğudur.

2-TUTARLILIK:Bir bilginin veye önermenin daha önce kabul edilmiş doğru bilgi ve önermelerle çelişmemesidir.

3-TÜMEL UZLAŞIM:Bir bilgi veya önermenin doğruluğu hakkında herkesin veya çoğunluğun aynı düşüncede birleşmesidir.

4-APAÇIKLIK:Bir bilgi veya önermenin hem açık ve seçik hemde kuşku duyulmayan bir açıklıkta olması durumudur.Bu tür bilgiler sezgisel bir kavrama ve çıkarımla elde edilir.

-AÇIK BİLGİ:Bir bilgi veya düşüncenin bir bütünlük içinde tutarsızlık içermeden kavranmasıdır. Örneğin,diş ağrısının hissedilip bilinmesi açık bilgidir.

-SEÇİK BİLGİ:Bir bilgi veya önermenin bir başka bilgi,önerme ile karıştırılmamasıdır.

5-YARAR:Bir bilgi veya önerme yararlı,uygulanabilir sonuçlar veriyorsa doğrudur.Yani işe yarar bilgi doğrudur.

? ÖRNEK SORU: Bir fikrin başarısı,özünde var olan değerden ziyade çağdaşlarının tutumuna bağlıdır.Zamanlıysa hemen uygulamaya geçilir.Zamansızsa kabul görmez ve genelin kabulünü görmeyen fikirler güneşin sıcaklığına aldanıp topraktan baş veren bir filiz gibi,bastıran doluyla büyümeden ölür. Bu durum bilginin doğruluk ölçütlerinden hangisine uygun bir örnek olur?

A)Fayda                               B)Uygunluk                        C)Apaçıklık                         

D)Tutarlılık                          E)Tümel uzlaşım

ÇÖZÜM:Bir bilgi çoğunluk tarafından kabul görüyorsa doğrudur.Yanıt:E