9.KONU BATI TESİRİNDEKİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ

Osmanlı Devleti'nin siyasi, askeri ve ekonomik açıdan Avrupa'nın gerisinde kalması devlet

büyüklerini bazı tedbirler almaya zorlamış, bu alanlarda Avrupa'nın nasıl geliştiğinin öğrenilmesi için

bazı gençler oraya eğitime gönderilmişti. Avrupa'ya, özellikle Fransa'ya giden gençler oradaki edebi-

yata hayran kalmış ve dönüşlerinde, gördükleri yenilikleri Türk edebiyatında uygulamaya başlamışlar-

dır. Batı'da ortaya çıkan Osmanlı İmparatorluğu'nu etkileyen zihniyet devriminin temelinde yatan

durum ise  Rönesans, Reform, Pozitivizm, Teknoloji, Bilim gibi kavramlar veya düşünce akımlarıdır.

Ancak Osmanlı İmparatorluğu'nda modernleşme hareketleri halkın değil, daha çok yönetici

sınıftan kişilerin isteğiyle ortaya çıkmıştır.

Değişiklikler önce siyasi alanda görülmüş ve 1839'da Tanzimat Fermanı ilan edilerek Batılı-

laşma ve yenileşme hareketinde önemli bir aşamaya gelinmiştir. Gülhane Hatt-ı Hümayunu olarak da

ifade edilen fermanın en önemli yönü "insan haklarının korunacağını" garanti altına alınmasıdır.

Bundan sonra değişmeler birbirini izlemiş, özellikle 1860'tan sonra artık geri dönülmez bir yol

açılmıştır. Yenileşme hareketleri yüzü dünyaya dönük, akılcı, iradeli bireyler yetiştirmeyi; bilime ve

teknolojiye önemle eğilmeyi esas almıştır.            

Bu dönemde aydın ve sanatçılar Fransızca öğrenirler. Bunda Tercüme Odası'nın çok büyük

etkisi vardır. Tanzimat döneminde yetişen birçok aydın Tercüme Odası'ndan çıkmıştır. Burada Fran-

sızca öğrenen gençler Batı edebiyatını, özellikle Fransız edebiyatını daha yakından tanıma olanağı

bulur. Tercüme Odası, yalnızca dil öğretmekle kalmaz, aydınları aynı düşüncenin etrafında toplayan

bir kurum özelliği kazanır. Batılılaşma düşüncesinin, siyasi mücadeleyle birlikte yürümesi, yenilikle-

rin bütün sanat hayatını sarması, düzyazının öne çıkması, sade dil kullanma gibi kavramlar bu odada

zamanla kendiliğinden ortaya çıkmıştır. Mustafa Refik, Ethem Pertev Paşa, Sadullah Paşa gibi aydın-

lar bu ortamda kimliklerini ve kişiliklerini bulurlar.

Osmanlının bu son dönemindeki hareketlilik edebiyata da yansımıştır.1860'da "Tercüman-ı

Ahval" gazetesinin yayınlanmasıyla yeni bir adım atmış ve "Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatı" başla-

mıştır. Bu dönem sanatçıları, edebiyatın amacının "halkı eğitmek" olduğu noktasında birleşerek sade

bir dile doğru geçilmesi gerektiğini düşünmüşlerdir.

Eski edebiyatımızın şairleri hayali bir sevgili uğruna ölürken; Tanzimat sanatçılarının hayata

bakış açıları değişmiş, inanılan fikirler uğrunda ölünebileceğini söylemişlerdir. Bu fikirler roman, hi-

kâye, deneme, makale, tenkit, köşe yazısı gibi birçok yeni tür, gazeteler aracılığıyla okuyucularıyla

buluşur. Edebiyat ve fikir dünyamız bu yepyeni türler ve fikirler çevresinde gelişimini sürdürmüştür.

Batı'daki edebi eserler Türkçeye tercüme edilmeye başlanmıştır. Yabancı sanatçıların ve eserlerin

geniş kesimler tarafından tanınmasıyla Batı edebiyatının izleri ülkemizde görülmeye başlandığı söy-

lenebilir.. Avrupa edebiyatlarının yakından takip esilmesi ve yabancı eserlerin dilimize çevrilmesi sü-

reciyle Batılı tarzdaki yeni edebiyatımızın da oluşum temelleri atılmış olunur. Şinasi, Fransızca'dan

yaptığı çevirileri Tercüme-i Manzume adlı eserde toplamış, Şair Evlenmesi adlı tiyatro eserini yazmış-

tır. Yusuf Kamil Paşa, Fenelon'dan Telemak adlı romanı çevirmiştir.

Batılı anlamda yeni edebiyatımızın başlaması ve kendisini sanat çevresine duyurmasında gaze-

telerin büyük rolü olmuştur. İlk özel gazetemiz olan "Tercüman-ı Ahval" gazetesinin 1860 yılında

Agah Efendi ile Şinasi tarafından çıkarılmasıyla "Tanzimat Edebiyatı"nın da başlamış olduğu kabul

edilir. Bu nedenle "Tanzimat Dönemi Gazeteleri"nin büyük bir rolünün ve öneminin olduğu söylene-

bilir.      

? ÇIKMIŞ SORU "Düzenlemeler" anlamına gelen "Tanzimat", bir bakıma Osmanlı İmparatorluğu'nun

bazı kurumlarıyla Batı'ya yönelişi demektir. Tanzimat Döneminde Batı'yı yakından tanımış, Batı

uygarlığının önemini kavramış kimi Türk aydınları, yaşayış, bilim, sanat ve edebiyat yönünden Batı ile

bağlantılar kurmuşlardı. 1860 yılında Agâh Efendi ile Şinasi'nin birlikte çıkardıkları —adlı gazete ile

Tanzimat edebiyatı başlamış oldu.

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Tercüman-ı Ahval                                      

B) Ceride-i Havadis                         

C) Takvim-i Vekayi

D)Tercüman-ı Hakikat                                    

E) Tasvir-i Efkâr                                 (2011 LYS)

CEVAP A 1860 yılında Şinasi ve Agah Efendi tarafından çıkarılan gazete Tercüman-ı Ahval 'dir.

? ÇIKMIŞ SORU Türkiye'de Türk yazarlarının yayınladığı ilk fikir gazetesi aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Tasvir-i Efkâr

B) Tercüman-ı Ahval

C) Tercüman-ı Hakikat

D) Ceride-i Havadis

E) Takvim-i Vekayi                            (1972 ÜSS)

CEVAP B Türkiye'de Türk yazarların yayınladığı ilk fikir gazetesi 1860 yılında Şinasi ve Agah Efendi tarafından çıkarılan Tercüman-ı Ahval 'dir.