AHMET MİTHAT EFENDİ (1844 - 1912)
èAhmet Mithat Efendi, halk ve hizmet adamıdır.
èTürk edebiyatının gerçek anlamda ilk popüler ve üretken yazarıdır. Farklı türlerde iki yüz civarı eser yayımlamıştır. "Yazı Makinesi" olarak tanınır. "Hace-i evvel" unvanı ile anılmıştır
èİlk eserlerinde romantizmin, sonraki eserlerinde ise realizmin ve natüralizmin etkisinde kalmıştır. Halkın rahatlıkla anlayabileceği "sade dil" kullanmayı tercih etmiştir.
èYazar, olay örgüsünün akışına sık sık karışır. Okuyuculara anlatılan mesele hakkında bilgi ve görüşlerini söyler veya onların fikirlerini sorar. Hikâye ve romanlarında zaman zaman kendine de seslenir. Eserlerinin sonunda genellikle bir "kıssadan hisse" çıkarma söz konusudur.
è "Sanat toplum içindir." anlayışını benimsemiştir.
è Tanzimat kuşağı içerisinde "materyalizm" konusunu detaylıca ele alan ilk yazardır.
è Romanlardaki tipler, Türk-Osmanlı İslâm düşünce ve hareket tarzının temsilcileri gibidirler.
è Servet-i Fününcuları hedef alarak yazdığı "Dekadanlar" (Düşkünler) adlı yazı, edebiyatımızın en meşhur edebi tartışmalarından birini başlatmıştır.
AHMET MİTHAT EFENDİ'NİN ESERLERİ
Hikâye: Letâif-i Rivâyât, Yeniçeriler, Kıssadan Hisse, Suni'fi Zann, Gençlik, Esâret, Teehhül, Firkat, Felsefe-i Zenân (mektup roman özelliğinde), Gönül, Mihnetkeşân, , Ölüm Allâhın Emri, Bir Tövbekar, Bir Gerçek Hikâye, Bir Fitnekâr, Nasîb, Bekârlık Sultanlık mı Dedin?, Obur, Kambur, , Çifte İntikam, Para, Kısmetinde Olanın Kaşığında Çıkar, Diplomalı Kız, Dolabdan Temâşâ, İki Hud'akâr, Ana Kız, Emânetçi Sıdkı, Cankurtaranlar.
Roman: Felatun Bey'le Râkım Efendi, Hasan Mellâh (Sır İçinde Esrar), Hüseyin Fellâh, Paris'te Bir Türk, Henüz On Yedi Yaşında, Dünyaya İkinci Geliş (İstanbul'da Neler Olmuş), Dürdane Hanım, Jön Türk, Yeryüzünde Bir Melek, Çengi, Süleyman Musûlî, Kafkas, Karnaval, Vah!,Acâib-i Âlem, Esrâr-ı Cinâyât, Cellat, Volter Yirmi Yaşında (biyografik roman), Hayret, Bahtiyarlık, Cinli Han, Taaffüf, Gönüllü, Çingene, Arnavutlar-Solyotlar, Demir Bey Yahut İnkişaf-ı Esrar, Fenni Bir Roman Yahut Amerika Doktorları
Oyun: Çengi, Eyvah, Açık Baş, Ahz-ı Sar yahut Avrupa'nın Eski Medeniyeti, Zuhur-ı Osmaniyan, Çerkes Özdenler, Fürs-i Kadim'de Bir Facia yahut Siyavuş.
Çeviri: Amiral Bing, Papastaki Esrar, Aleksandr Stradella.
Gezi: Avrupa'da Bir Cevelan, Sayyadane Bir Cevelan
İnceleme-Araştırma: Durub-ı Emsal-i Osmaniye: Şinasi Hikemiyatının Ahkâmı -Tasvir-,
Tarih: Kâinat (15 kitap), Üss-i İnkilab (2 cilt), Tarih-i Umumi (2 cilt),
Hatıra: Menfa / Sürgün Hatıraları,
Makale: Müntehabat-ı Tercüman-ı Hakikat (3 cilt), Müntehebat-ı Ahmed Mithad (3 cilt)
Mektup: Halla-ü Ukad
Psikoloji: Nevm ve Hâlât-ı Nevm, İlhamat ve Taglitat (İlhamlar ve Ayartmalar)
Düşünce: Ben Neyim?/Hikmet-i Maddiyyeye Müdafa'a
Biyografi: Fatma Aliye, Beşir Fuat
Tenkid: Sait Beyefendi Hazretlerine Cevap, Schopenhauer'in Hikmet-i Cedidesi
Ders Kitabı: Hâce-i Evvel, Medrese-i Süleymâniyye
Çıkardığı Gazeteler: Tercüman-ı Hakikat, Bedir, Devir
Çıkardığı Dergiler: Dağarcık, Kırkambar
AHMET VEFİK PAŞA (1823- 1891)
èEncümen-i Dâniş'e dâhil olan sanatçılardan biridir.
èBursa'da, bir tiyatro kurmuştur. Halka tiyatro kültürü ve sevgisini kazandırmaya çalışmıştır.
è1877'de kendisine paşa unvanını kazandıran vezirlik rütbesi verilmiştir.
èAhmed Vefik Paşa'nın tarihten dile ve hatta tiyatroya kadar kendisini bir öncü durumuna getiren, değişik kollarda mühim faaliyet ve çalışmaları vardır.
èYazı dilini sadeleştirmek ve tarih anlayışına Orta Asya Türklüğüne giden bir derinlik kazandırmak, Ahmet Vefik Paşa'nın çalışmalarının hareket noktası olmuştur.
èDil ve tarih sahasındaki çalışmaları Ahmet Vefik Paşa'ya memleketimizin en eski, hatta ilk Türkoloğu sıfatını kazandırmıştır.
èTanzimat birinci kuşakta klasisizm etkisindeki sanatçılardan biridir.
èÇevirilerinde ve adaptelerinde halk diline ve yerel ağza yer vermiştir.
èTürk edebiyatı ve diline dair araştırmaları ile milli edebiyat akımına kaynaklık edenlerden olmuştur.
AHMET VEFİK PAŞA'NIN ESERLERİ
Tiyatro (Çeviri): İnfiâl-i Aşk, Dudu Kuşları, Don Civani, Savruk, Kocalar Mektebi, Kadınlar Mektebi, Tartüffe, Adamcıl, Okumuş Kadınlar
Tiyatro (Adapte/Uyarlama): Zor Nikâh, Zorakî Tabib, Yorgaki Dandini, Azarya, Tabîp-i Aşk, Merâkî, Dekbazlık
Sözlük: Lehçe-i Osmani
Atasözleri: Türkî Durûb-i Emsâl / Müntehabât-ı Durûb-i Emsâl
Tercümeleri: Viktor Hugo - Hernani, Voltaire - Micromega'nın Felsefe Hikâyesi, Fenelon - Telemak, Le Sage - Gil Blas Santillani'nin Sergüzeşti
Tarih: Salname, Hikmet-i Tarih, Fezleke-i Tarih-i Osmani, Şecere-i Türki (Özbek Hükümdarı Ebülgazi Bahadır Han'ın, efsanevî devirlerden başlayıp çağının kaynaklarının elverdiği nisbette, Orta Asya tarihini anlatan eserini, Çağatay lehçesinden Türkiye Türkçesi'ne aktararak tanıtmak istemiştir.) Lehçe-i Osmânî (Osmanlı sahasında Türkçeden Türkçeye ilk millî sözlüktür. Sözcüklerin farklı ağızlardaki karşılıklarına da yer verilmiştir.) Atalar Sözü - Türkî Durûb-i Emsâl / Müntehabât-ı Durûb-i Emsâl (Esas ağırlığı halk ağzındaki söyleyişlere verdiği çok geniş bir kitaptır.)
